Als we de volgende mediatransitie aan willen kunnen, moeten we jonge journalisten aan ons binden en inspireren

Beste NVJ-leden, hartelijk welkom op de ALV, die straks met onze spreker, de Keulse hoogleraar Martin Andree, over zijn boek Big Tech Muss Weg hopelijk ieders gedachten over de machtsverhoudingen in de mediasector zal helpen aanscherpen.

Dat is dan ook meteen hét thema dat ons bezig houdt en waar we als NVJ-bestuur in vrijwel alle dossiers tegenaan lopen. In de koopkrachtdiscussie vorig jaar boekten we uiteindelijk succes, maar niet dan nadat we aan den lijve moesten ervaren hoe afwijzend, koppig en soms zelfs enigszins overspannen vooral de grote uitgevers aanvankelijk reageerden.

‘De NVJ, óók dat nog…’ alsof ze niet al genoeg problemen hadden, was de vibe – en dat was eigenlijk ook wel een beetje zo, denk ik achteraf.

Is de NVJ nog invloedrijk?

Dat was destijds ook confronterend voor ons, als bestuur, omdat impliciet de grote vraag op tafel kwam – is de NVJ nog wel voldoende invloedrijk, representatief en relevant genoeg om een beetje indruk te maken. Hebben we nog wel invloed, zijn we wel groot genoeg, vertegenwoordigen we bijvoorbeeld wel álle mediamakers in Nederland – of moeten we daarin juist stappen gaan zetten. Die discussie loopt, ook met de FNV – en daar komen we in de komende periode bij de leden op terug. Hoe moet de NVJ van de nabije toekomst eruit zien, is de vraag. We moeten ook ‘opschalen’ als je het mij vraagt.

In de koopkrachtdiscussie eindigden we met een positief resultaat – maar spannend was het wel. De vraag naar onze slagkracht sluimert al een poosje, terwijl om ons heen mediabedrijven consolideren, groter worden, meer macht ontwikkelen. Bijvoorbeeld bij het definiëren van wat ‘pluriformiteit’ nog kan zijn, bij het bepalen van arbeidsvoorwaarden, van freelance-tarieven en rechtsposities, maar ook bij personeelswerving via vacature-advertenties.

De noodzaak om initiatieven collectief, als branche te nemen, met kleinere partners, zoals de NVJ bijvoorbeeld, neemt dan vanzelf af, naarmate uitgever groter worden. En daar komen dan nog de grotere mediatrends bij – de verdere opmars van vooral Amerikaanse platformbedrijven, die de digitale distributie in handen hebben en met hun algoritmes ook al de selectie en de prioritering van het nieuws.

Vroeger hadden we een voorpagina, nu hebben we een algoritme, dat politieke of commerciële belangen dient. Zie wat Elon Musk met z’n aanschaf van Twitter aan extra invloed heeft bereikt. Onlangs liet Google even z’n spierballen zien – het nam een proefje op de som met het afknijpen van Europees nieuws op een deel van de markt in een aantal lidstaten, waaronder Nederland. Dit tot woede van de nationale uitgevers, die van niks wisten, maar net zo machteloos stonden als wij, journalisten. Big Tech Muss Weg, nietwaar. Alleen, hoe dan?

Nieuwscyclus

Vergeef het mij, maar soms heb ik heimwee naar tijden waarin de journalist zelf de nieuwscyclus op een willekeurig afgesproken tijdstip stil zette, het nieuws op volgorde van belang legde, daarna afdrukte of monteerde en dat vervolgens bij de burger thuis afleverde, per fiets of via het gemeentelijk kabelbedrijf. Daar kwam echt niemand tussen. Maar in die wereld leven we dus niet meer.

De WRR constateerde onlangs in een alarmerend, tevens vrijwel meteen genegeerd rapport, dat het bereik en daarmee de functie van professionele journalistiek in de democratische rechtsstaat structureel afneemt. Dat kun je zien aan sociale media , die nog de enige nieuwsbron bij vooral de jongere nieuwsconsument vormen. Het CvdM berichtte onlangs dat nog maar 9 procent van de 13-19 jarigen überhaupt professioneel journalistiek nieuws en actualiteiten ontvangt. Tien jaar eerder was dat 26 procent. Voor 20 tot 34 jarigen daalde dat in diezelfde tien jaar van 42 naar 19 procent.

Kortom, onze jonge lezers en kijkers vertrekken in hoog tempo. Die socials waar ze dan wel zitten, zijn intussen het ‘doorklikken’ naar onze professionele nieuwssites zoveel mogelijk aan het afknijpen.

Alarmfase 1 dus, zou ik zeggen.

Smoel tekort bij jonge journalisten

Genoeg om je druk over te maken, wat we dan ook zoveel mogelijk doen, met onze gideonsbende van 8000 leden. Dat zouden er dus twee tot drie keer zoveel moeten zijn, maar de moderne individuele, jonge mediamaker begint automatisch liever een appgroep met lotgenoten, dan dat-ie een NVJ-lidmaatschap aanschaft, als ik zo vrij mag zijn. ‘Lid van de bond worden’, dat deed je vader of moeder. Hoezo, is dat ook voor mij? Daar zit dus de spreekwoordelijke uitdaging.

Naar mijn waarneming komt de NVJ nu nog smoel tekort bij jonge journalisten. Om die reden hebben we de recente jaarlijkse bestuursconferentie vrijwel geheel gewijd aan de jongeren in de journalistiek en dus in de NVJ. Als we de volgende mediatransitie aan willen kunnen, moeten we in ieder geval de jonge journalisten aan ons binden en kunnen inspireren. Alleen dan kunnen we ook die in de socials verdwenen jonge nieuwsconsumenten blijven interesseren voor professionele journalistiek.

‘Ontboomeren’

Dus, beste vrienden, we moeten de NVJ zien te ‘ontboomeren’. En een beetje vlot graag! Op zoek naar nieuwe vormen dus, nieuwe kanalen, nieuwe gewoonten, nieuwe leden – ook de NVJ moet in de transitie naar dat nieuwe medialandschap mee kunnen komen. Ik weet zeker dat we daar de flexibiliteit en creativiteit voor in huis hebben. En ook de mensen. Zie het laatste zeer geslaagde Carrière Lab dat we in Utrecht hielden.

De bestuursconferentie leverde alvast een lange lijst op met brainstorm ideeën voor de NVJ, do’s, don’ts en ‘laat voortaan maar zitten’s’ op, op de uitwerking waarvan ik me enorm kan verheugen.

Samengevat: in deze hectische mediawereld moet je jezelf vernieuwen anders doe je niet meer mee. Aan de slag dus!