De freelancers

Freelance journalisten zijn in 2023 meer gaan verdienen ten opzichte van het jaar ervoor. Hun gemiddelde belastbaar jaarinkomen lag in 2023 op 39.650 euro. In 2022 lag dat nog op 32.000 euro.

Toch verdient de helft van de zzp’ende journalisten op jaarbasis nog altijd minder dan 30.000 euro. Ruim één op de drie freelancers (36,84%) had vorig jaar een belastbaar inkomen van minder dan het minimumloon (in 2023 lag dat op 1995 euro per maand). In absolute aantallen zijn dat een kleine 2500 personen.

Fulltime werkzame freelancers verdienden in 2023 gemiddeld 30,72 euro per declarabel uur. Significante verschillen tussen groepen (schrijvers, fotojournalisten, makers van audiovisuele producties) zijn er op dit vlak niet.

Meer inkomen uit niet-journalistiek werk

Freelance journalisten haalden in 2023 een groter deel van hun inkomsten uit niet-journalistiek werk dan in het jaar daarvan. Waar ze in 2022 nog gemiddeld zo’n drie kwart van hun inkomen (73%) uit journalistiek werk haalden, was dat in 2023 nog net niet twee derde deel (65,7%).

Het grootste deel van het niet-journalistieke inkomen was in 2023 afkomstig uit werk dat aan het journalistieke werk is gelieerd. Freelancers haalden een kwart van hun inkomen (23,2%) uit niet-journalistiek schrijvend, fotografisch of audiovisueel werk. 9% van het inkomen was afkomstig uit ander werk als zelfstandige, zoals het geven van workshops. 2% van het inkomen kwam uit auteursrechtelijke vergoedingen.

Eén op de drie freelancers werkt (ook) voor niet-journalistieke organisaties, zoals PR-bureaus, overheden, bedrijven en communicatiebureaus. Vooral onder fotojournalisten is dat normaal: vier op de tien haalt ook inkomsten van buiten de journalistiek.

Freelancers krijgen het vaakst betaald per opdracht

Drie op de tien freelance journalisten krijgt betaald per stuksprijs. Dat geldt met name voor schrijvende freelancers en fotojournalisten. Eén op de vijf schrijvende journalisten krijgt per woord betaald, 7,84% van hen krijgt betaald per teken. Van de fotojournalisten krijgt een kwart een vergoeding per foto. Toch krijgen freelance journalisten het vaakst betaald per opdracht (29,72%) of per uur (23,19%). Bij radio, televisie én online media komt betaling per opdracht en per uur het vaakst voor. Bijna één op de drie fotojournalisten krijgt betaald per opdracht (31,87%).

Na jaren van stijging daalt het aantal freelancers

Het aantal freelance journalisten in Nederland is voor het eerst in meer dan tien jaar aan het dalen, blijkt uit cijfers van de Kamer van Koophandel (KvK). In het derde kwartaal van 2024 telde Nederland 6684 freelance journalisten. Eind 2023 waren dat er nog 7055. Dat is een daling van 5,3%.

De groep fulltimers werd in 12 maanden tijd 6,44% kleiner. Naar verhouding werkt een steeds groter deel van de freelancers parttime. De KvK ziet zzp’ers die minder dan 15 uur per week (als s zelfstandige) werken als parttimers. Of zij naast hun zzp-schap een baan hebben of gewoon parttime werken is niet bekend.

Freelancers zijn bovengemiddeld vaak vrouw

Freelancers zijn gemiddeld 17 jaar aan het werk als zelfstandige. Twee derde van de freelance journalisten komt uit de provincies Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht. Dat is meer dan in andere branches: 53% van álle zzp’ers in Nederland komt uit die provincies. In Zeeland wonen de minste freelance journalisten. Vergeleken met andere branches zijn freelance journalisten bovengemiddeld vaak vrouw: uit het rapport Grip op het zzp-dossier van ZiPconomy blijkt dat 60% van alle Nederlandse zzp’ers man is. In de journalistiek is 51,87% van de zzp’ers vrouw. 47,95% is man, de rest identificeert zich als non-binair of anders.

Hoe jonger de freelancer, hoe vaker ze vrouw is. Met name oudere freelance journalisten zijn vaker man. Ook in de rest van Europa zijn zzp’ers in de journalistiek vaker vrouw.

Meer werkuren dan collega’s in loondienst

Freelance journalisten werken per week gemiddeld drie tot vijf uur meer dan collega’s in loondienst. De gemiddelde freelancer werkt wekelijks 37,2 uur. Dat is net iets minder dan de gemiddelde zelfstandige in Nederland, die volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) 38,4 uur per week werkt.

Lang niet alle uren die freelancers werken leveren inkomsten op. Van de 37 wekelijkse werkuren, is zo’n twee derde deel declarabel (24,57 uur). De rest van de uren gaan op aan andere zaken, zoals acquisitie en administratie. Freelance fotojournalisten werken gemiddeld 3 uur per week meer dan schrijvende freelancers, maar hebben wekelijks wel zo’n 1,5 uur minder declarabele uren.

Twee op de drie heeft regeling bij arbeidsongeschiktheid

Twee derde deel van de freelance journalisten heeft een regeling getroffen voor inkomensverlies door arbeidsongeschiktheid. Dat is even vaak als zzp’ers in andere branches, blijkt uit een vergelijking met de ZEA 2023 (Zelfstandigen Enquête Arbeid).

De arbeidsongeschiktheidsverzekering (aov) is onder freelance journalisten niet populair. Eén op de acht journalistieke zzp’ers heeft een aov afgesloten bij een verzekeraar. Dat is aanzienlijk minder dan in andere branches: van álle zzp’ers heeft één op de vier een aov.

Freelance journalisten kiezen vaker andere manieren om zich te wapenen tegen de gevolgen van arbeidsongeschiktheid. Eén op de drie legt zelf geld opzij. Eén op de tien is lid van een broodfonds.

Eén op de drie freelancers heeft niets geregeld voor het geval zij arbeidsongeschikt raken. Bijna de helft van deze groep (48,82%) zegt daar geen geld voor te hebben. De rest is daar nog niet aan toegekomen (20%) of vindt dat (nog) niet nodig (31,18%).

Ruim 80% heeft een oudedagsvoorziening

Vier op de vijf freelance journalisten heeft een financiële oudedagsvoorziening getroffen. Maar traditionele oudedagsvoorzieningen zoals lijfrente- en koopsompolissen zijn niet populair. Slechts één op de vijf freelancers heeft een particuliere oudedagsverzekering.

In plaats van een product afnemen bij een verzekeraar, sparen en beleggen freelance journalisten liever zelf. Een kwart van hen ziet het eigen koophuis als appeltje voor de dorst. Een bijna even grote groep legt zelf geld opzij. Ruim één op de tien freelancers (12,86%) belegt voor de oude dag.

Zes op de tien freelancers spreidt het risico. Ze combineren bijvoorbeeld sparen met beleggen, of leggen geld opzij én zien hun koophuis als oudedagsvoorziening. Deze laatste combinatie is het populairst.

17,49% van de freelance journalisten heeft niets geregeld voor zijn oude dag. Ter vergelijking: van álle zzp’ers in Nederland heeft 15% geen pensioenregeling, aldus de ZEA 2023. De helft van de freelancers zonder oudedagsvoorziening (55,56%) zegt dat niet te kunnen betalen. De rest is nog niet toegekomen aan het treffen van maatregelen (19,66%), of vindt dat (nog) niet noodzakelijk (24,79%).

Freelancers zijn hartstikke tevreden (maar niét over hun tarieven)

Acht op de tien freelance journalisten (83,37%) is tevreden tot zeer tevreden met het zelfstandigenbestaan. Ze zijn daarmee net zo tevreden als zzp’ers in andere branches, blijkt uit een vergelijking met het rapport Grip op het zzp-dossier van ZiPconomy.

De freelancer is met name blij met zijn vrijheid: 9 op de 10 is daar (zeer) tevreden over. Ook met de deadlinedruk, de werkdruk en de relatie met opdrachtgevers zijn freelance journalisten over het algemeen (zeer) tevreden. Freelancers zijn minder gelukkig met de tarieven die hun opdrachtgevers betalen. Bijna de helft (46,32%) is (zeer) ontevreden over de tarieven. Met name journalisten van 30 jaar en jonger vinden de geboden tarieven te laag: 7 op de 10 is (zeer) ontevreden over hetgeen ze betaald krijgen.

Eén op de vijf freelancers wil liever in loondienst

Ondanks de hoge tevredenheid, wil één op de vijf freelance journalisten liever in loondienst werken. Dat is aanzienlijk meer dan in andere branches: van alle zzp’ers in Nederland wil 10% liever een dienstverband.

Hoe jonger de freelance journalisten, hoe vaker ze liever in loondienst willen zijn. Van de journalistieke zzp’ers van 30 jaar en jonger, geeft bijna 40% de voorkeur aan loondienst. Bij de freelancers tussen de 31 en 40 jaar is dat een kwart. Freelancers die voor landelijke media werken, willen vaker in loondienst dan zij die werken voor regionale en lokale media.