De journalisten

Jongere vrouwen, oudere mannen

De Nederlandse journalist is gemiddeld genomen man, wit, hoogopgeleid en woont in de Randstad. Net iets meer dan de helft (55,4%) is man. 43,4% is vrouw en circa een half procent identificeert zich anders.

Hoewel er minder vrouwen actief zijn in het vak, groeit hun aandeel wel. In 2016 was nog 39,3% van de journalisten vrouw. Dat bleek dat jaar uit de Worlds of Journalism Study, een groot internationaal onderzoek naar de staat van de wereldwijde journalistiek.

Mannelijke journalisten zijn in de regel ouder dan vrouwen. Hoe hoger de leeftijd, hoe groter het aandeel mannen. Van de journalisten van 30 jaar en jonger is ruim 60% vrouw, terwijl bij journalisten van 60 jaar en ouder meer dan 80% man is.

De Randstad is oververtegenwoordigd

Het gros van de journalisten woont in de Randstad. Ruim zes op de tien (63,67%) woont in de provincies Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht. In de steden Amsterdam, Utrecht, Rotterdam, Den Haag, Haarlem en Hilversum zijn er relatief veel journalisten.

De provincies Flevoland en Zeeland tellen het minst aantal journalisten. Nog net geen 3,5% van de journalisten woont in een van die twee provincies.

Hoger opgeleid en beter verdienend dan ouders

De journalistiek blijft nog altijd een hoogopgeleide en relatief rijke ‘bubbel’. Maar binnen die bubbel is er ook toestroom uit andere sociaaleconomische groepen. Dat zorgt voor meer diversiteit.

Bijna één op de vier Nederlandse journalisten (23,4%) groeide naar eigen zeggen op met ouders met een lagere opleiding en/of een lager inkomen. Zij behoorden volgens hun eigen beschouwing tijdens hun jeugd tot de zogenoemde lagere sociaaleconomische klassen. Net iets meer dan 5% van de journalisten vindt nu zelf nog tot die groep te behoren.

Twee derde van de journalisten (66,4%) rekent zichzelf nu tot de sociaaleconomisch hogere klassen. Dat betekent dat zij redelijk hoog tot hoog zijn opgeleid en/of dat het inkomen van het huishouden redelijk hoog tot hoog is. Vier op de tien (39,4%) zat ook in die klasse tijdens de jeugd en komt dus uit een hoger sociaaleconomisch nest.

Eén op de drie behoort tot een minderheid

Eén op de drie journalisten (36,88%) ziet zichzelf als onderdeel van een minderheid. Net iets minder dan één op de twintig journalisten (4,78%) heeft een andere etniciteit. Bijna één op de tien rekent zich tot een minderheid vanwege gender (9,88%) of de seksuele geaardheid (8,33%).

Net iets minder dan 6% van de journalisten behoort naar eigen zeggen vanwege het geloof of de levensbeschouwing tot een minderheid. Bijna één op de twintig journalisten hoort tot een minderheid vanwege een fysieke of andere beperking (4,63%).

Hoofd- en bijtaken

De meeste journalisten werken als (bureau)redacteur of verslaggever. Bijna de helft van alle journalisten (45,7%) geeft één van deze twee functies op als hoofdtaak. Eén op de tien werkt primair als eindredacteur, één op de twintig is hoofdredacteur. 4,1% werkt als fotograaf, 3,2% als correspondent en 2,9% als chef.

Vrijwel alle journalisten hebben er naast hun hoofdtaak andere taken bij. Eén op de tien journalisten en redacteuren (9,9%) doet naast zijn hoofdtaak ook eindredactie. Degenen die in hoofdtaak als eindredacteur werken, hebben daar vaak ook andere taken bij. Zij zijn meestal naast eindredacteur ook (bureau)redacteur of verslaggever. Dat schept het beeld dat er weinig fulltime eindredacteuren meer zijn.

Ook webredactie wordt vaak naast een andere functie gedaan: voor 8,73% van de journalisten is dit een secundaire functie. En ondanks het belang dat de laatste jaren is toegedicht aan sociale media, wordt ook dat er vaak bij gedaan door journalisten met een andere hoofdtaak. Eén op de twintig (5,09%) houdt naast zijn hoofdtaak ‘de socials’ bij. Als hoofdtaak komt sociale media amper voor.

Vrijwel alle fulltime fotografen zijn freelancer

Ook fotografie wordt er vaak bij gedaan. Eén op de twintig journalisten pakt er weleens een camera bij. Opvallend is dat journalisten die primair als fotograaf werken, vrijwel allemaal freelancer zijn.

Andere functies die vaak door freelancers worden vervuld zijn die van correspondent, (bureau)redacteur, eindredacteur, webredacteur en verslaggever. Twee op de drie correspondenten is freelancer. Van de (bureau) redacteuren is bijna vier op de tien freelancer (38,9%). Bij eindredacteuren, webredacteuren en verslaggevers is die groep bijna even groot (respectievelijk 37,7%, 36,8% en 34,6%).

Journalisten zijn honkvast

De gemiddelde journalist zit ruim 23 jaar in het vak. Dat is meer dan acht jaar geleden. In 2016 werkten journalisten nog gemiddeld bijna 19 jaar als journalist, bleek dat jaar uit de Worlds of Journalism Study. Anno 2024 zit bijna een kwart van de journalisten korter dan tien jaar in het vak.

Journalisten zijn qua baan vrij honkvast. Gemiddeld genomen werken ze nu acht jaar op hun huidige werkplek. Maar de groep die langer blijft hangen dan acht jaar is groot. Ruim vier op de tien journalisten zit tien jaar of langer bij dezelfde werkgever. Dat wil niet zeggen dat er geen beweging is: 38,69% werkt vijf jaar of korter voor zijn huidige baas.

Een gemiddelde werkweek

Journalisten werken gemiddeld 31 uur per week. Dat is net zoveel als gemiddeld in andere branches, blijkt uit data van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Freelancers werken met een gemiddelde van 37,2 uur per week aanzienlijk meer dan journalisten in loondienst.

Van de journalisten in loondienst werken degenen bij een landelijke commerciële omroep de meeste uren. Zij ‘draaien’ gemiddeld 33,1 uur per week. Hun collega’s bij de landelijke publieke omroep doen daar nauwelijks voor onder, met een gemiddelde van 32,8 uur. Bij landelijke dagbladen en vakmedia zijn journalisten gemiddeld 31 uur per week aan het werk.

Vier op de tien werkt fulltime

Lang niet alle redacteuren en journalisten werken fulltime. Zo’n vier op de tien (39%) doet dat wel en werkt per week 36 uur of meer. Journalisten werken daarmee minder vaak fulltime dan gemiddeld is onder de beroepsbevolking. Uit cijfers van het CBS blijkt dat 52% van de beroepsbevolking voltijds werkt.

Journalisten met een tijdelijk contract werken net iets vaker fulltime dan journalisten met een vast contract. Daar staat tegenover dat werknemers met een vast contract vaker méér dan 40 uur per week werken dan collega’s met een tijdelijk contract.

Freelance journalisten werken vaker fulltime dan journalisten in loondienst. Maar hoe vaak ze fulltime werken is niet helemaal duidelijk. Volgens de Kamer van Koophandel (KvK) is 78% van de journalistieke zzp’ers fulltimer. Uit een enquête van de NVJ blijkt dat 69,5% te zijn.

Ook structureel ‘overwerken’ komt onder freelancers vaker voor: drie op de tien werkt wekelijks meer dan 40 uur.

Het gros blijft journalist

Het overgrote deel van de journalisten (bijna negen op de tien) denkt over drie jaar nog steeds werkzaam te zijn in de journalistiek. 26,1% van hen is daar zelfs helemaal van overtuigd.

Een groot deel van degenen die verwachten te stoppen, bevindt zich in de leeftijdsgroep 60 tot 69 jaar. Zij gaan vermoedelijk het vak uit vanwege hun pensioen. Vooral journalisten van 30 jaar en jonger, zijn er vaak van overtuigd dat ze nog minstens drie jaar in de journalistiek blijven.