Saskia Belleman: ‘Ik heb toch iets van een zendeling in me, denk ik’

Live-verslaggeving

‘Ik probeer mensen via live-verslaggeving mee te nemen de rechtbank in en uit te leggen hoe een rechtszaak in zijn werk gaat. Wat heeft iemand bezield om tot zijn daad te komen en hoe gaat de rechter te werk? Een groot deel van het publiek heeft nooit een rechtbank bezocht en is onbekend met hoe de rechtspraak werkt. Je kunt met live-verslaggeving mensen stap voor stap meenemen.

Omdat ik niet gebonden ben aan lengte of aantal berichten op X/Twitter kan ik hier genoeg context en grondigheid in leggen, vaak zelfs meer dan in een krantenstuk. Er zijn natuurlijk wel verschillen. In een krantenartikel breng je de rode lijn aan, die je nog niet weet tijdens de live-verslaglegging. Een Twitterverslag is chronologisch. Het is een mooie transparante manier om de rechtspraak de huiskamer in te brengen. En aan het einde van de zitting heb ik eigenlijk ook het stuk voor de krant klaar.’

Privacy

‘Namen van slachtoffers in zedenzaken vermijd ik zoveel mogelijk. Ook akelige en bloederige details laat ik achterwege. Er zitten slachtoffers en nabestaanden in de zaal die het meestal pijnlijk vinden als alles naar buiten wordt gebracht. Tegelijkertijd moet je wel inhoudelijk maken wat de zaak ernstig maakt om zo te weten waar het oordeel van de rechter op is gebaseerd. Het is een continu afwegen of iets relevant is of dat het riekt naar sensatiezucht. Dat laatste wil ik niet. Maar het is soms een dunne lijn. Je kunt een detail soms nog niet helemaal beoordelen. In zo’n geval parkeer ik de tweet totdat ik zeker weet of het relevant is.

Als lezers vervolgens vinden dat zij alles moeten weten dan zeg ik dat het vrij staat om een rechtszaak te bezoeken. Ik ben journalist, geen notulist. Ik maak de selectie.’

Ik wil zo graag dat mensen het begrijpen en vind de rechtspraak en de journalistiek allebei zo vreselijk belangrijk

Pijlers onder de rechtsstaat

‘Hoewel ik gewend ben om aan De Telegraaf-lezers veel uitleg te geven, moet ik kennelijk op X/Twitter nog meer uitleggen. Dan nog wordt er soms met onbegrip gereageerd op tweets waarvan ik denk: hoe kun je dit nu anders opvatten dan wat ik heb opgeschreven? Vervolgens ga ik het toch weer uitleggen. Ik heb toch iets van een zendeling in me, denk ik. Ik wil zo graag dat mensen het begrijpen en vind de rechtspraak en de journalistiek allebei zo vreselijk belangrijk. Het zijn de pijlers onder de rechtsstaat.

Maar er zijn grenzen. Er zijn soms dagen dat ik zoveel bagger over me heen krijg, terwijl ik hier gewoon een gratis service zit te verlenen. Ik heb weleens gezegd dat ik wilde stoppen. Toen werd ik bedolven onder de waarderingen. Een groot deel van het lezerspubliek roert zich niet in discussies maar is wel aanwezig. Zij hebben me de moed gegeven om door te gaan.’

Bedreigingen

‘Soms willen rechters en officieren niet meer bij naam genoemd worden vanwege veiligheid. In het begin vroegen we ons af of dit niet een tikje overdreven was. Maar toen werd de broer van kroongetuige Nabil B. vermoord, toen de advocaat van de kroongetuige, toen Peter R. de Vries. Dus we snappen het. Toch kunnen namen van rechters en officieren ertoe doen, bijvoorbeeld omdat de één anders naar een zaak kijkt dan de ander.

Persoonlijk heb ik geen bedreigingen ontvangen, wel intimidaties. De eis tot rectificatie bijvoorbeeld van de advocaat van een verdachte omdat hem iets niet aanstaat van wat ik heb opgeschreven. Maar als het gezegd is, is het gezegd. Ik ben me er wel continu van bewust met wie ik te maken heb. Ik schrijf echter niet met de remmen erop want je moet kunnen uitleggen waar levenslange straffen vandaan komen.’

Waardering rechters

‘In het begin moesten ze wennen van het idee dat er iemand in de rechtszaal zit die meteen alles opschrijft dat naar buiten komt. Nu hoor ik regelmatig van rechters dat ze het heel fijn vinden dat er iemand is die voortdurend blijft uitleggen. Ik ben vrijer en kan dingen makkelijker uitleggen. Dat wordt gewaardeerd, heb ik de indruk.’

Nieuwe persrichtlijn

‘Er is een nieuwe persrichtlijn in ontwerp en dat zou een enorme stap terug betekenen. Hoewel de presidenten van de rechtbanken al akkoord waren, zijn rechtbankverslaggevers samen met de NVJ in opstand gekomen, waardoor het ontwerp is uitgesteld. De nieuwe richtlijn zal ons werk belemmeren. Minder namen en informatie maken het moeilijk te beoordelen of een zaak nieuwswaardig is. Het onttrekken van een kind aan het ouderlijk gezag bijvoorbeeld, is een te algemene beschrijving om te herkennen dat het gaat om de ontvoering van het meisje Insiya door haar vader.

Soms vinden rechters ook dat stukken niet meer uitgebreid behandeld hoeven te worden, want ze zijn immers al gelezen. Maar journalisten zijn geen procespartijen. We moeten de inhoud begrijpen om goed te kunnen verslaan. Persoonlijke omstandigheden van een verdachte kunnen belangrijk zijn voor het bepalen van een strafmaat.

Openbaarheid van de rechtspraak is een grondrecht. Ga dit niet dichttimmeren met een persrichtlijn die de openbaarheid aantast. Daar moet je erg voorzichtig mee zijn. Journalisten vormen een brug naar het publiek. Het inperken van onze vrijheid gaat ten koste van de transparantie van de rechtspraak en van de journalistiek. Dat vind ik zorgelijk.’

Transparantie in de journalistiek

‘Journalisten geven steeds meer een inkijkje in hun werkwijze. Over het algemeen vind ik de journalistiek behoorlijk transparant. Toch zie je nog steeds dat een deel van het publiek wantrouwend is. Sommige verhalen bevallen hen simpelweg niet, maar dat is geen reden ze niet te schrijven.’

SASKIA BELLEMAN

Saskia Belleman is rechtbank- en juridisch verslaggever voor De Telegraaf. Ze is regelmatig te gast in talkshows om rechtszaken te duiden. Belleman is maker van de prijswinnende podcastserie Zij is van mij, over femicide, en de podcast De zaak ontleed. Ze ontvangt op 19 februari 2025 de Machiavelliprijs 2024 vanwege haar bijdrage aan de transparantie van en begrip voor de rechtspraak.