De opleidingen

De journalistiekopleidingen op het hbo en de universiteit leverden afgelopen studiejaar meer nieuwe journalisten af dan in de jaren ervoor. In het studiejaar 2023/2024 reikten de hbo’s en universiteiten samen 472 diploma’s uit. Het jaar ervoor waren dat er nog 466. In studiejaar 2021/2022 lag het aantal diploma’s nog op 441.

Het verschil tussen de studiejaren is in werkelijkheid waarschijnlijk nog net wat kleiner. De Vrije Universiteit Amsterdam leverde voorafgaand aan studiejaar 2022/2023 nog geen data van het aantal afgestudeerden en starters aan. Dat betekent dat er in de jaren voor studiejaar 2022/2023 enkele tientallen diploma’s meer zijn uitgereikt dan in de data van die jaren zijn meegeteld.

Hbo’s leveren de meeste afgestudeerden af

Net als in voorgaande jaren leverden de hbo’s de meeste journalisten af. Drie van de vier afgestudeerden aan het hoger onderwijs haalden in studiejaar 2023/2024 een diploma bij de opleidingen in Tilburg, Ede, Zwolle en Utrecht. Fontys Journalistiek en de School voor Journalistiek van de Hogeschool Utrecht leverden de meeste nieuwe journalisten af.

Aan de mbo’s studeerden dan weer net wat minder journalisten af dan inde jaren ervoor. De zeventien regionale opleidingscentra die de opleiding mediaredactiemedewerker aanbieden, reikten in 2023 samen 307 journalistieke diploma’s uit. In de drie jaren ervoor waren dat er gemiddeld 353 per jaar, blijkt uit cijfers van de Dienst Uitvoerend Onderwijs (DUO).

De data van de mbo-opleidingen worden per kalenderjaar gemeten en niet – zoals bij de hbo’s en universiteiten – per studiejaar. Om die reden waren data over 2024 ten tijde van het schrijven nog niet bekend.

Jongere journalisten vaker journalistiek opgeleid

Bijna de helft van de journalisten in Nederland (48%) heeft een journalistieke opleiding afgerond, blijkt uit een enquête die in het kader van de NVJ Arbeidsmarktmonitor onder journalisten is verspreid. Dat is minder dan acht jaar terug. Uit de Worlds of Journalism Study 2016 blijkt dat in dat jaar nog 57,8% van de journalisten een journalistiek diploma op zak had.

Hoe jonger de journalist, hoe groter de kans op een journalistiek diploma: zeven op de tien journalisten jonger dan 30 jaar heeft een journalistieke opleiding afgerond. Bij de 30- tot 49-jarigen is dat bijna één op de zes. Van de 50- tot 59-jarigen heeft net iets minder dan de helft (45%) een journalistiek diploma. Bij de 60-plussers is dat één op de drie.

Hoewel journalisten in de regel hoog opgeleid zijn, hebben in 2024 iets minder van hen een hbo-opleiding of universitaire studie afgerond dan acht jaar geleden. In 2024 is drie op de vier journalisten geschoold aan hbo of universiteit. In 2016 was dat volgens de Worlds of Journalism Study nog 81,8%. Hoewel er de afgelopen jaren een forse stijging van journalistieke mbo-opleidingen was, komt slechts 2,7% van de journalisten van het mbo.

Minder starters aan de hbo’s en universiteiten

In tegenstelling tot het aantal afgestudeerden is het aantal starters aan de journalistieke hbo’s en universiteiten juist gedaald. In het huidige studiejaar 2024/2025 begonnen er 1146 studenten aan een opleiding journalistiek op hbo of universiteit. In de voorgaande studiejaren waren dat er gemiddeld 1213 per jaar.

De daling is niet te wijten aan één specifieke opleiding: bij het gros van de opleidingen waren er het huidige studiejaar minder starters dan vorig jaar. Bij de hbo’s daalden de inschrijvingen met circa 8,2% net wat harder dan bij de universiteiten, waar dit jaar 7,9% minder journalistiekstudenten aan de opleidingen begonnen.

Bij de mbo-opleiding mediaredactiemedewerker stonden volgens brancheorganisatie MBO Raad begin van het jaar in totaal 1260 studenten ingeschreven. Zij zijn verdeeld over de drie jaar die de opleiding duurt. Per studiejaar zijn er tussen de 400 en 500 starters op het mbo. Dat komt neer op enkele tientallen studenten per opleiding. 70% van hen haalt volgens de MBO Raad hun diploma.

Vrouwen studeren vaker journalistiek

Journalistiekstudenten zijn vaker vrouw dan man, blijkt uit diverse bronnen. Volgens het studiekeuzeplatform Studiekeuze123 is op de hbo’s gemiddeld zes op de tien studenten vrouw. Bij de universiteiten is dat gemiddeld 70%. Uit een data-analyse van profielen op netwerkwebsite LinkedIn, blijkt dat meer vrouwen de eindstreep halen dan mannen. Bijna zes op de tien (57,36%) studenten die in 2023 een journalistiek diploma haalden, was vrouw. Cijfers over eerdere jaren (van 2019 tot en met 2022) laten eenzelfde verdeling van de genders zien.

Hoewel de opleidingen meer vrouwelijke afgestudeerden afleveren, gaan mannen vaker in de journalistiek aan het werk dan vrouwen. 54,5% van de mannelijke studenten die in 2023 een diploma behaalden was eind dat jaar aan het werk in de journalistiek, tegenover 46% van de vrouwen. Mannen zijn net wat vaker freelancer dan vrouwen.

Mbo’ers en hbo’ers werken aanzienlijk vaker freelance dan universitair geschoolden. Van de mbo’ers en hbo’ers die tussen 2019 en 2023 een journalistieke opleiding afrondden, werkten eind 2023 ruim 15% als freelancer. Bij universitair geschoolden was dat 5,6%.

Helft van de afgestudeerden werkt in de journalistiek

De hiervoor genoemde analyse van LinkedIn-profielen laat zien dat de helft (49,6%) van de studenten die in 2023 afstudeerden eind dat jaar werk had in de journalistiek. Ruim twee derde deel van hen werkte in loondienst. Een analyse van data over eerdere jaren (van 2019 tot 2023) leverde een vergelijkbaar beeld op.

Van de studenten die in 2023 afstudeerden aan een journalistieke opleiding en die eind 2023 in het vak werkzaam waren, werkte bijna één op de drie (28,13%) in loondienst bij een omroep. Ruim één op de tien was in loondienst bij een uitgeverij (10,94%) en bijna een derde deel werkte als freelancer (31,25%). De rest was in loondienst bij andere organisaties.

Hbo’ers aan het werk, mbo’ers studeren door

Hbo’ers gaan na hun studie vaker in de journalistiek aan het werk dan mbo’ers. Van de hbo’ers die in 2023 afstudeerden, had bijna twee derde deel aan het eind van dat jaar journalistiek werk. Bij mbo’ers was dat net iets meer dan een derde deel.

Dat laatste is (ten minste) ten dele te verklaren door het feit dat journalistieke mbo’ers vaak verder studeren. Uit data van de MBO Raad blijkt dat de helft van de afgestudeerde mbo’ers doorstroomt naar een hbo-opleiding. Bij hbo’ers stroomt 19% door naar universitair onderwijs, volgens Studiekeuze123.

Afgestudeerden aan de universiteit hebben weinig moeite een baan te vinden. Alle universitaire studenten die tussen 2019 en 2023 een journalistieke opleiding afrondden, hadden eind 2023 werk. 42% van hen werkte in de journalistiek.

Ondanks matige perspectieven toch aan het werk

Lang niet alle afgestudeerde journalistiekstudenten komen in het vak terecht. Een deel van hen wil dat ook niet eens. Dat wil niet zeggen dat deze studenten werkloos blijven. Van de afgestudeerde hbo-studenten heeft 86% na een jaar werk op hbo-niveau. Dat blijkt uit de HBO Monitor, een jaarlijks onderzoek onder afgestudeerden in het hbo. Universitair geschoolde journalistiekstudenten hebben na een jaar in 41% van de gevallen een baan op hun niveau.

Van de afgestudeerden die buiten de journalistiek gaan werken, komt een groot deel terecht in branches die wel raakvlakken hebben met de journalistiek. De analyse van LinkedIn-profielen laat zien dat zij regelmatig aan het werk gaan als contentcreator of copywriter, of dat ze gaan werken in de marketing of communicatie.

Volgens alumni-onderzoek dat de journalistieke hbo-opleidingen gezamenlijk uitvoerden in 2022, gaat 18% van de afgestudeerde journalisten na de studie in een van die laatste twee sectoren aan het werk. Een journalistiek diploma biedt dus geen garantie op werk in de journalistiek, maar afgestudeerden komen over het algemeen wel aan het werk.