De vacatures

De Nederlandse arbeidsmarkt is sinds enkele jaren in zijn geheel krap. Hoewel die krapte volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) eind 2024 kleiner was dan pakweg twee jaar daarvoor, waren er nog altijd meer vacatures dan kortlopende werklozen. Maar voor de journalistiek gold dan weer het tegenovergestelde.

Een baan vinden in de journalistiek werd met name in het afgelopen anderhalf jaar lastiger. In 2023 en de eerste twee kwartalen van 2024 daalde het aantal openstaande vacatures, terwijl er in die periode relatief veel mensen kortdurend (zes maanden of minder) werkloos waren.

Dat blijkt uit de Spanningsindicator van het UWV. Met dat onderzoek brengt het UWV voor verschillende beroepen in kaart hoe krap of ruim de arbeidsmarkt is. Sinds het verschijnen van de eerste Spanningsindicator in 2012, is de journalistieke arbeidsmarkt ruim: er waren vrijwel altijd meer werklozen dan vacatures.

In de coronaperiode lag dat kortstondig anders. Journalistieke werkgevers hadden vlak na de pandemie meer moeite werknemers te vinden. Inmiddels keert de journalistieke arbeidsmarkt langzaam terug naar de toestand van voor corona: sinds begin 2023 werd het bijna ieder kwartaal weer lastiger om een baan in de journalistiek te vinden.

Fors minder vacatures

Een blik op de vacatures bevestigt dat. In 2024 liep het aantal journalistieke vacatures rap terug. Dat blijkt uit data van Jobdigger, een bedrijf dat geautomatiseerd het internet afspeurt naar vacatures en deze in kaart brengt. In de eerste drie kwartalen van 2023 werden online nog ruim 1000 vacatures voor journalistieke functies geplaatst (1013). In diezelfde periode van 2024 waren dat er ruim 17% minder (837).

Met name in het tweede en derde kwartaal van 2024 daalde het aantal vacatures hard. In het derde kwartaal van dit jaar waren er 33% minder journalistieke vacatures dan in dezelfde periode vorig jaar. Data over het vierde kwartaal van 2024 zijn op het moment van schrijven nog niet voorhanden.

Minder vacatures voor vast, meer voor zzp en interim

Vooral het aantal vacatures voor vaste dienstverbanden daalde de afgelopen periode fors. In het derde kwartaal van 2024 werd in 23% van de vacatures een vaste baan geboden. In dezelfde periode in het jaar ervoor was dat in bijna 40% van de vacatures het geval.

Onder vacatures voor vaste dienstverbanden worden vacatures verstaan waarin ofwel direct een vaste baan wordt aangeboden of een jaarcontract met uitzicht op een vaste aanstelling.

Tegelijk met de daling van het aantal vacatures voor vaste dienstverbanden, kwamen er meer vacatures bij waarin werd gevraagd om zzp’ers of interimmers. In Q3 2024 werd in ruim een kwart van de vacatures een zzp’er of interimmer gevraagd (28,01%). In dezelfde periode van dit jaar was dat zo bij ruim één op de vier vacatures (40,72%).

Ondanks de aangekondigde controles op schijnzelfstandigheid die boven de markt hangen, werd in het gros van de online vacatures in het derde kwartaal van 2024 vaker een interimmer of zzp’er gevraagd dan het jaar daarvoor. Het aantal vacatures voor tijdelijke dienstverbanden bleef van jaar op jaar redelijk gelijk.

De meeste vacatures zijn voor allround redacteuren

Wie een baan in de journalistiek zoekt, maakt daarop meer kans bij de omroepen dan bij de uitgeverijen. In het afgelopen jaar (gemeten van oktober 2023 tot september 2024) was ruim zes op de tien geplaatste vacatures (61,79%) afkomstig van een omroep. Bijna vier op de tien werd geplaatst door een uitgeverij.

In journalistieke vacatures werd het afgelopen jaar het vaakst gezocht naar allround redacteuren. In ongeveer één op de drie vacatures wordt om een redacteur gevraagd. Veel minder vaak richten vacatures zich op specifieke soorten redacteuren, zoals data-redacteur of videoredacteuren. Werkgevers hebben meer behoefte aan breed inzetbare redacteuren, dan aan journalisten die werken binnen strak gekaderde functie.

Naast redacteuren zoeken werkgevers ook relatief vaak naar webredacteuren. Van de vacatures die tussen oktober 2023 en september 2024 werden geplaatst, was 12,2% voor een webredacteur. Vacatures waarin om journalisten of onderzoeksjournalisten werden gevraagd, waren er veel minder: 4,7% en 1,1%.

Wat de solliciterende journalist gaat verdienen is vaak niet duidelijk. In drie op de vier vacatures (76%) die de genoemde periode werden geplaatst, werd geen salarisindicatie genoemd. Bij de vacatures waarbij dat wel zo was, werd gemiddeld een salarisindicatie gegeven van tussen de 40.000 en 50.000 euro per jaar.

De vacatures bevinden zich vooral in de Randstad

Het gros van de banen bevindt zich in de Randstad. Met name de steden Amsterdam, Den Haag, Hilversum, Rotterdam en Utrecht zijn relatief goed bedeeld. Bijna de helft van de vacatures die tussen oktober 2023 en september 2024 zijn geplaatst (44,71%), waren voor banen in die steden.

Een kwart van alle in de genoemde periode geplaatste vacatures was voor een baan in de provincie Noord-Holland, 2% van de vacatures werd geplaatst vanuit Zuid-Holland. In Drenthe en Flevoland moet je als journalist erg hard zoeken naar een baan: respectievelijk 0,43% en 0,61% van de vacatures was voor een baan in die provincies.

Ruim baan voor hbo’ers (het liefst mét ervaring)

Journalistiek blijft een vak van hbo’ers. In de vacatures die tussen het vierde kwartaal van 2023 en het derde kwartaal van 2024 werden geplaatst, werd in 98% van de gevallen minimaal gevraagd om hbo-niveau. In de overige 2% was een universitaire opleiding een vereiste. In geen enkele vacature werd mbo als minimum-opleidingsniveau gevraagd.

In één op de vier vacatures die tussen oktober 2023 en september 2024 online werden geplaatst, werd gezocht naar een junior (0 tot 5 jaar ervaring). In 58% van de vacatures vroeg men 5 tot 10 jaar ervaring. Dat wijkt af van de voorgaande jaren, waarbij doorgaans in iets meer dan de helft van de vacatures een junior werd gezocht.

Vacatures voor seniorfuncties stonden er nauwelijks op internet. In 2% van de vacatures werd gezocht naar iemand met 10 jaar ervaring of meer. Dat laatste wil niet zeggen dat er geen vacatures voor seniorfuncties zíjn: deze worden echter vaak intern gevuld.

In de afgelopen twaalf maanden werd in vacatures vaker een fulltime functie geboden dan een parttime baan. Het derde kwartaal van 2024 vormde een uitzondering. In de periode juli-september 2024 werd in iets meer dan de helft van de vacatures (53,85%) een parttime werknemer gezocht. De rest van de vacatures (46,15%) was voor fulltime functies.

Nieuwe banen?

De recente vacature-ontwikkelingen zijn niet rooskleurig. Toch komen er volgens het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) de komende jaren 8400 banen vrij en bij.

Het ROA bepaalt iedere twee jaar de arbeidsmarktkansen voor diverse opleidingen en beroepen. De recentste editie van dat onderzoek (2023) stelde dat er tussen 2023 en 2028 zo’n 6000 journalistieke banen vrijkomen, bijvoorbeeld vanwege pensioen of arbeidsongeschiktheid van huidige werkenden. In diezelfde periode komen er volgens het ROA 2400 nieuwe banen bij. Om wat voor soort banen dat dan gaat, is nog niet bekend.

Omdat er genoeg nieuwe journalisten bijkomen vanuit de opleidingen, verwacht het ROA dat journalistieke werkgevers tot 2028 vrijwel geen moeite hebben om genoeg personeel te vinden.

Of die duizenden banen er ook echt gaan komen, is afwachten. Het ROA gebruikte in zijn rapport data uit juni 2022 als uitgangspunt. Toen waren er nog relatief veel journalistieke vacatures en weinig werklozen. Dat is nu omgekeerd.

De journalistieke arbeidsmarkt is volgens het ROA daarnaast erg gevoelig voor conjunctuur: economische veranderingen kunnen veel effect hebben op de markt. Het ROA heeft ook plannen van het huidige kabinet-Schoof niet meegenomen in zijn voorspelling. Deze waren op het moment van publicatie nog niet bekend.