Wat is jouw werk waard? NVJ wil bij opdrachtgevers wettelijk recht op inzicht afdwingen

Hoe eerlijk word jij als freelance maker beloond voor je werk? De NVJ ontvangt steeds meer signalen dat opdrachtgevers hun voorwaarden erg strikt toepassen, waardoor makers nauwelijks zeggenschap hebben. Werk wordt zonder extra vergoeding doorgeplaatst en tarieven zijn nog steeds ondermaats. Dit vindt de NVJ onacceptabel. De wettelijke transparantieverplichting biedt een kans om dit te doorbreken – en die gaan we grijpen.

De journalistiek draait op betrouwbare en onafhankelijke informatie in verhalen en beeld. Een groot deel van deze verhalen wordt door zelfstandige (foto)journalisten gemaakt. Dat werk moet eerlijk worden beloond, maar de NVJ ontvangt nog steeds veel vragen en klachten van freelancers dat opdrachtgevers hun Algemene Voorwaarden te strikt hanteren. Opdrachtnemers hebben geen tot nauwelijks inspraak of zeggenschap. Zo wordt werk doorgeplaatst zonder extra betaling. Ook horen we te vaak dat de woord- en tekentarieven zo laag zijn, dat freelancers er nauwelijks een acceptabel uurtarief aan overhouden.

Strijd voor betere vergoedingen

In de afgelopen jaren heeft de NVJ samen met veel actieve leden met succes gestreden voor betere vergoedingen. De acties resulteerden in bijvoorbeeld de komst van de Werkcode DPG Media, die zorgt voor bindende minimumafspraken over de tarieven die DPG Media tenminste dient te betalen aan freelance journalisten en fotojournalisten. Ook zijn er afspraken gemaakt dat freelance tarieven met hetzelfde percentage stijgen als de cao-lonen. Dit zijn mooie stappen. Tegelijkertijd is het nu tijd voor een nieuwe fase nieuwe stappen - oftewel: een hernieuwde balans tussen uitgever en maker. De wettelijke transparantieverplichting biedt hiervoor een kans. Wij leggen dit graag aan je uit.

Wat is transparantieverplichting?

Sinds 2022 zijn uitgevers wettelijk verplicht om makers – dus ook zelfstandige journalisten – jaarlijks te informeren over hoe hun werk is gebruikt én welke inkomsten daarmee zijn gegenereerd. Die informatie moet begrijpelijk, actueel en volledig zijn. Tot op heden heeft, voor zover wij kunnen nagaan,  geen enkele uitgever hieraan voldaan. Daarom komen we nu in actie.

Ook als je werkt op basis van een lumpsum – een bedrag dat alles lijkt af te dekken zoals de meeste uitgevers doen – heb je recht op transparantie. De uitgever moet inzicht geven in hoe dat bedrag is opgebouwd:

• welk deel is voor exploitatie (hergebruik en doorplaatsing),

• welk deel voor het maken van het werk?

Deze wetgeving (de transparantie verplichting) is uiteindelijk bedoeld om de machtsverhouding tussen maker en uitgever meer in balans te brengen – een doel dat naadloos aansluit bij de missie van de NVJ. Het is daarom tijd dat we namens de freelance makers dat recht gaan verzilveren.

Waarom is dit nú belangrijk?

Er is groeiende onvrede onder freelancers over het gebrek aan grip op hun werk en de vergoeding die daartegenover staat. Doorplaatsingen zonder extra betaling, een veel te ruime licentie via de algemene voorwaarden, én tarieven die de tijdsinvestering en expertise niet weerspiegelen: het is de dagelijkse praktijk.

Uitgevers zetten artikelen breed in op meerdere platforms, websites en/of apps maar daar heb je als freelancer geen goed zicht op. En de vergoeding die betaald wordt, is niet uitgesplitst of inzichtelijk gemaakt waardoor niet te controleren is of de vergoeding die je krijgt nog wel redelijk is voor de verspreiding die het kan ondergaan. Daar komt bij dat freelancers zelden ruimte ervaren om te onderhandelen over voorwaarden of tarieven.

De transparantieverplichting doorbreekt deze ondoorzichtigheid.

De eerste stap: hoe wil de NVJ afdwingen dat uitgevers gaan voldoen aan de transparantieverplichting?

Ons doel is een structureel betere en eerlijkere positie voor zelfstandige makers. De NVJ wil daarom dat opdrachtgevers voldoen aan de wetgeving en dus aan de wettelijke transparantie.   

De eerste stap is in gesprek gaan met uitgevers om tot collectieve afspraken te komen over hoe zij invulling geven aan de transparantieverplichting. Dit kan bijvoorbeeld via overzicht per artikel of per titel. Daarom hebben we een brief gestuurd aan onder andere DPG Media, Mediahuis en Roularta. Hierin vragen wij om te voldoen aan de wettelijke verplichting en inzicht te geven in de exploitatieopbrengsten van de maker. De uitgevers krijgen drie weken de tijd om te laten weten wat de wijze is waarop zij van plan zijn aan deze verplichting te voldoen. De NVJ hoopt dat uitgevers van goede wil zijn om samen te werken. Indien zij hieraan niet willen voldoen, zullen we op een andere manier dit recht voor onze freelancers willen ophalen.

Wat levert dit op?

Transparantie is geen eindstation, maar een begin voor de freelance maker. Het is dé voorwaarde om te komen tot:

• Eerlijke tarieven, die passen bij de werkelijke waarde van je bijdrage;

• Zeggenschap over je werk, zoals waar en hoe het wordt hergebruikt;

• Betere afspraken over exploitatie en licenties, inclusief bescherming tegen toekomstige risico’s zoals AI-gebruik.

• Zodra we weten wat jouw werk oplevert, kunnen wij als NVJ (maar ook jij als individu) daar ook eerlijke voorwaarden tegenover zetten – individueel én collectief dus.

Wat is jouw ervaring?

De transparantieverplichting is de eerste stap in een langer traject. De NVJ gaat die weg met volle overtuiging bewandelen – het liefst samen met de freelancers die hiermee te maken hebben. Daarom horen we graag wat jouw ervaringen zijn.

• Hoe gaat de uitgever om met vergoeding voor jouw doorplaatsingen?

• Heb je ooit inzage gevraagd van wat er met jouw stukken is gebeurd?

• Wat vind je van de huidige algemene voorwaarden die je moet tekenen bij diverse uitgevers?

Laat het mij weten via mvanboldrik@nvj.nl (altijd in vertrouwen en anoniem) – ovv transparantieverplichting