De mediamarkt is gestold – geen goed nieuws

BESTUURSBLOG - De deur voor nieuwe publieke omroepverenigingen is voortaan gesloten, besloot dit kabinet. Dat is een principiële, historische  beslissing, wég van het ‘open deur’ stelsel dat in de verzuiling wortelde. Het bestel is daarmee ‘gestold’ en wordt over vijf ‘omroephuizen’ verdeeld. En er moet 156 miljoen af, waarbij onzeker is of de journalistieke taken worden gespaard.

Fotograaf: Ruben Philipse

Bij de NVJ wachten we intussen op het ACM-oordeel over de overname van RTL. Zakelijk geen hele grote deal, maar wel een met principiële kanten. Krijgt DPG de gewenste vergunning dan ligt verdere uitholling van het media-aanbod en de rechtspositie van journalisten voor de hand. Dit is een druppel in een al vrij volle emmer met zorgen. Welkom in het land van drie uitgevers (NPO, DPG, Mediahuis) die op eigen websites, apps en kanalen hun eigen content eindeloos her-verpakken. Aan wie ook geen mediaburger meer kan ontsnappen. Die markt is dus al lang ‘gestold’, in drie Uitgeefhuizen. En daarmee ook al feitelijk gesloten voor nieuwe toetreders.

De journalistieke titels en omroepverenigingen veranderen zo in decorstukken. Het zijn ‘nieuwsmerken’, waarvan de identiteit onzeker is, invulbaar en de oorsprong alleen nog anekdotisch. De redactionele inhoud raakt onderling uitwisselbaar. Net als het personeel dat bij voorkeur freelance is en op de arbeidsmarkt niets meer te vragen of te eisen heeft. De werkgever heeft er alle troeven in handen.

Of is dit nostalgisch gesomber van iemand die journalistiek mocht opgroeien in vaste dienst, bij een niche krant met een eigen doelgroep, onder de hoede van een uitgever die maatschappelijk solidair was met de journalistieke missie? En genoeg concurrenten had om scherp te moeten blijven? In de huidige mediawereld is journalistiek echter onaandoenlijke ‘content’, kranten en omroepen ‘platforms’, waar print, beeld, geluid, publiek en privaat, vrolijk door elkaar lopen. De mediaconsument is een datapunt die op maat wordt bediend, liefst ‘real time’ en afgerekend per bundel.  ‘Paywalls’ zijn irritant, want informatie is ‘overal’, ‘komt naar je toe’,  dus ‘waarom überhaupt betalen’. De mediaburger is verwend, het aanbod overvloedig en kennis van de rol van journalistieke betaalde media in de democratie tanende.

Het gevolg is schaalvergroting. Het maakt van uitgevers anonieme mediaconcerns met teveel belangen om nog érgens écht voor te kunnen staan. De drie moeten op die vrije markt in de vaart der volkeren mee, vooral omdat de Big Tech platforms hen in de nek hijgen. De slag om de adverteerder verloren ze al – nu is het de kunst om de band met betalende abonnees niet te verprutsen. DPG en Mediahuis sloten vorige maand een lucratieve deal met ‘Google Showcase’. Van alle dagbladtitels staan daar sindsdien dagelijks tien artikelen vóór de betaalmuur, ‘gratis’. In de hoop dat de extra ‘proeflezers’ de drempel naar abonneren verlaagt. Zou het echt? Het kan ook de tegenovergestelde indruk versterken: dat gratis de norm is. En Showcase de eerste concessie. Doet lezen ook abonneren -  werkt dat nog? Schaarste kan al vast niet meer het motief zijn.

Folkert Jensma, voorzitter NVJ