Bizarre claim

BESTUURSBLOG - Zo af en toe, altijd op het moment dat je het niet verwacht, krijg je als freelancer een wurgcontract onder je neus geschoven. Zo’n dik document vol kleine lettertjes, maar met grote consequenties. Bestuursblog van Kim van Keken.

Fotograaf: Ruben Philipse

Laatst was het weer raak. Ik was al lang met de klus begonnen, toen een chef ineens tussen neus en lippen door meldde dat er nog een contractje moest komen. Dagen later lag het in mijn mailbox, met de impliciete boodschap: tekenen, anders geen geld.

De strekking: de opdrachtgever claimde eeuwigdurende rechten en aanspraken over een onderwerp waarover ik al een langere periode bij meerdere media berichtte. Het had heel wat voeten in de aarde om die bizarre claim eruit te krijgen. Al die tijd kreeg ik geen geld, terwijl de klus al lang en breed was afgerond.

Dit soort wurgcontracten zijn geen uitzondering, zeker niet bij de publieke omroep. Bijna iedereen die wel eens een klusje doet op het Mediapark krijgt vroeg of laat zo’n contract in de mailbox. Vaak tijdens de klus, of zelfs erna, met de impliciete dreiging: ‘niet tekenen is geen geld’. En vergis je niet, dit gebeurt ook bij omroepen die in programma’s de mond vol hebben van eerlijke beloning en fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden. Alleen kan de zzp’er in de media daarnaar fluiten.

Mark Deuze, hoogleraar mediastudies, beschrijft uitgebreid de ziekmakende cultuur in de creatieve sector in het boek Well-Being and Creative Careers dat in mei uitkomt. Om de journalistiek, film-, muziek-, game-, en reclamewereld hangt een ‘romantisch aura van kunst en creativiteit’, vertelde hij onlangs in de Volkskrant. Het werk ‘wordt gezien als hobby waarvoor je toevallig betaald krijgt’. Maar juist deze ‘passie waarmee deze mensen in deze sectoren hun werk doen, is ook hun achilleshiel’. Gratis overwerken, slechte betalingen en wurgcontracten horen er daardoor ‘gewoon’ bij in de journalistieke wereld. Vaak wordt het door de makers geslikt, terwijl chefs en andere managers wél riante vergoedingen binnenslepen. ‘Het lijken lemmingen die zich blind in de afgrond storten.’

Toch had Deuze ook nog goed nieuws. ‘Vanochtend zei iemand nog tegen mij: Mark, als alle zelfstandigen op het Mediapark in Hilversum morgen besluiten: fuck you, we leggen het werk neer vanwege de slechte arbeidsvoorwaarden, dan gaan alle zenders op zwart.’ Collectieve actie kán dus iets veranderen, wil de hoogleraar er maar mee zeggen. Dus laten we daar nu eens echt mee beginnen.