Arbeidsmarktmonitor: sneller onderzoeken, veel conclusies

Cijfers over de journalistieke arbeidsmarkt zijn hard nodig. Daarom is de NVJ die aan het verzamelen binnen de NVJ Arbeidsmarktmonitor, een grootschalig onderzoek naar de journalistieke arbeidsmarkt. In deze update praat arbeidsmarktonderzoeker Nick Kivits je bij.

Om met het goede nieuws te beginnen: Stichting Lira Fonds heeft opnieuw besloten een financiële bijdrage te verlenen aan de NVJ Arbeidsmarktmonitor. Net als vorig jaar steunt het fonds het onderzoek met 20.000 euro. Met dat geld kunnen we opnieuw peilen hoe het nu gaat met de freelance (foto)journalisten onder ons.

Dat is hard nodig, want voor een deel van hen is de manier van werken het afgelopen jaar flink veranderd. Omdat de Belastingdienst dit jaar is begonnen met het controleren op schijnzelfstandigheid, zien journalistieke zzp’ers een deel van hun werk teruglopen. Althans, dat is de aanname. De data moeten aantonen of dat ook echt zo is.

Drie grote onderzoeken

Om die data te verzamelen, maak ik een rondgang langs journalistieke zzp’ers, met zo’n 25 vragen. Het is één van de drie grote (deel)onderzoeken die de komende periode mijn tijd opslokken. Die vragenlijst is deze en volgende week nog in te vullen. Mocht je als freelancer actief zijn in de journalistiek, vul dan vooral de vragenlijst in. Dat mag ook als je niet fulltime freelancer bent of alleen ‘bijklust’. Deel de vragenlijst ook vooral met andere freelancers. Want hoe meer data, hoe beter.

Natuurlijk wil ik niet alleen weten hoe het met de freelancer gaat. Hetzelfde wil ik ook van andere journalisten weten. Samen met onderzoeker Mark Boukes van de Universiteit van Amsterdam (UvA) stuurde ik vorig jaar een brede vragenlijst uit, die we door zoveel mogelijk journalisten willen laten invullen. De afgelopen maanden hebben werkgevers die vragenlijst ook onder hun personeel verspreid, wat waardevolle aanvullende data oplevert. Mocht je hem nu nog via je werkgever ontvangen, vul hem dan zeker in. Niet alle vragen in het onderzoek zijn bedoeld voor de NVJ Arbeidsmarktmonitor, maar ik hoop dankzij de aanvullende data dit jaar een veel completer beeld te kunnen geven dan vorig jaar.

En over journalistieke werkgevers gesproken: samen met een groep studenten ben ik ook dit jaar weer bezig met een mailronde langs werkgevers. We stellen ze daarbij een aantal korte vragen: hoeveel journalisten en/of redacteuren staan er op de loonlijst en hoeveel journalistieke en/of redactionele fte is er bij je organisatie? Aanvullend vragen we ze ook naar het aantal freelancers dat ze stelselmatig inhuren en het aantal vrijwilligers dat voor ze werkt.

Vorig jaar wilde ik met dit deelonderzoek achterhalen hoeveel journalisten we in Nederland hebben. Dit jaar is dat ook het doel, al hoop ik dat de data ook inzicht geven in verschuivingen op de markt. Vanwege de handhaving op schijnzelfstandigheid heeft een aantal werkgevers het afgelopen jaar afscheid genomen van veel freelancers en een aantal van hen in dienst genomen. Ik hoop dat de data inzicht geven in hoe groot die groep is.

Een stuk sneller researchen met Python en AI

Onderzoeken is ook vaak herhalen. Steeds dezelfde standaardmail, steeds dezelfde berekening, steeds dezelfde (of vergelijkbare) ruzie met je spreadsheets… En dat zijn bij uitstek dingen die je prima kunt automatiseren. Met de programmeertaal Python heb ik de afgelopen maanden een handvol tools geschreven, die ‘herhalingswerk’ grotendeels van me overnemen. Dat laat ruimte over voor ander werk.

Die Python-programma’s schrijf ik deels zelf en deels met hulp van AI. En dat is niet de enige AI-toepassing die ik gebruik. Half maart liet ik de tool Google Pinpoint los op een paar honderd oproepen met freelance-werk, met het doel te achterhalen waar opdrachtgevers in 2024 naar op zoek waren. Het deels verrassende resultaat kun je hier lezen.

Weer heel wat nieuwe inzichten

Aan inzichten over de journalistieke arbeidsmarkt was er afgelopen tijd geen gebrek. Zo ontdekte ik dat de omroepen, ondanks de aangekondigde bezuinigingen, in 2024 nog steeds de beste baankansen boden, mede dankzij de professionalisering die gaande is bij de streekomroepen. Tegelijkertijd liep het aantal werkzoekenden in ons vak het afgelopen half jaar verder op en zaten journalisten langer in de ww.

Het aantal afgestudeerden dat eind 2024 werk had in de journalistiek lag iets lager dan in 2023. Daarnaast liep het aantal vacatures en oproepen voor freelancewerk opnieuw terug in het eerste kwartaal van dit jaar. Geen heel rooskleurig beeld. In het eerste kwartaal van het jaar waren er ook weer minder freelancers dan in het kwartaal ervoor. En waar mensen terecht komen die het vak verlaten, lees je hier.

Er zit nog meer in de pijplijn

Tot het moment dat mijn grotere onderzoeken resultaten opleveren, zitten er nog wel een aantal dingen in de pijplijn. Zo breng ik de pullfactoren van zowel journalisten in loondienst als freelancers in kaart. Dat zijn factoren die mensen van belang vinden bij het zoeken van werk. Denk aan zaken als een goed salaris, weinig reistijd en veel vrijheid. Een eerste blik op de data laat zien dat daar verschillen tussen zitten in die groepen.

En hoewel mijn onderzoek zich beperkt tot Nederland, is het ook interessant te weten hoe onze arbeidsmarkt zich verhoudt tot die in andere landen. Daarom breng ik voor diverse landen in kaart hoe groot het aandeel journalisten in de beroepsbevolking is. Tot welke conclusie dat gaat leiden is nu nog niet duidelijk. Maar ook dat is interessant aan het doen van uitgebreid arbeidsmarktonderzoek.