Ondernemerschap van freelancer weegt zwaarder – hoopvol nieuws voor freelance journalisten?

Vaststellen: loondienst of ondernemer

Om te bepalen of je als zelfstandig ondernemer werkt of feitelijk een verkapte werknemer bent, kijkt de Belastingdienst naar de werkelijke arbeidsrelatie tussen jou en je opdrachtgever. Bepaalde aspecten uit het arbeidsrecht wegen zwaar mee, zoals de aanwezigheid van directe aansturing en gezag door een leidinggevende, wat duidt op een dienstverband.

Daarnaast wordt een holistische toets toegepast, zoals eerder vastgesteld in het Deliveroo-arrest. Hierbij worden alle relevante aspecten meegenomen bij het beoordelen van de arbeidsrelatie:

De aard en duur van de werkzaamheden
De mate van zelfstandigheid bij het bepalen van werkzaamheden en werktijden
De inbedding van het werk in de organisatie van de opdrachtgever
De verplichting (of het ontbreken daarvan) om het werk persoonlijk uit te voeren
De mate van gelijkwaardigheid in contractonderhandelingen
De hoogte van de beloning en de wijze waarop deze wordt uitbetaald
Het commerciële risico: draag jij dit als ondernemer of ligt dit bij de opdrachtgever?
Het aantoonbaar voeren van een onderneming en het uitdragen van ondernemerskenmerken

Een holistische beoordeling wil zeggen dat er geen vaste rangorde binnen deze kenmerken is en dat geen enkel kenmerk op zichzelf doorslaggevend is.

Meer uitleg vind je in ons dossier Zzp-wetgeving

De impact van de Uber-uitspraak van de Hoge Raad

Ondernemerschap - punt 8 uit het Deliveroo-arrest - was al onderdeel van de holistische toets van de Belastingdienst. Maar wat is er dan precies veranderd?

De recente uitspraak van de Hoge Raad benadrukt - sterker dan de overheid en de Belastingdienst eerder deden - dat wanneer je je als ondernemer gedraagt buiten de arbeidsrelatie, je als zelfstandige kan worden gezien zelfs als andere kenmerken zouden wijzen op een dienstverband.

Terwijl voorheen zij-aan-zij werk werd gezien als indicatie voor werknemerschap, lijkt zij-aan-zij werk door deze uitspraak wel degelijk mogelijk voor freelancers. Hetzelfde lijkt te gelden voor journalistiek werk dat behoort tot de kernactiviteiten van de organisatie.

Daarom is deze uitspraak volgens de NVJ vooral waardevol voor journalistieke freelancers die opdrachten uitvoeren met kenmerken van een loondienstverband, maar tegelijkertijd overtuigend aantonen dat ze als ondernemers opereren in het economische verkeer.

Ondernemerskenmerken kunnen o.a. zijn:

Meerdere opdrachtgevers – Je bent niet afhankelijk van één opdrachtgever en spreidt zo je inkomsten. Let wel: tegelijkertijd is het hebben van een of enkele opdrachtgevers geen probleem als je op andere punten weer wel voldoet aan ondernemerschap kenmerken. Het is slechts een kenmerk.
Eigen merk en profilering – Je hebt een eigen website, portfolio en profileert je bijvoorbeeld als zelfstandig journalist via social media of/en laat duidelijk een eigen expertise zien.
Eigen tariefbepaling – Je bepaalt zelf je tarieven en onderhandelt over de prijs van je diensten. Dit is wel een dingetje binnen de journalistiek – waarbij sommigen opdrachtgevers zich gedragen als schijnopdrachtgevers door geen onderhandelingsruimte te bieden.
Investeringen in je onderneming – Je koopt zelf apparatuur als een camera of/en software en laptop en investeert in bijvoorbeeld trainingen om je vak bij te houden.
Marketing en acquisitie – Je zoekt actief naar nieuwe opdrachten en investeert in zichtbaarheid.
Commercieel risico – Je loopt zelf financieel risico, bijvoorbeeld bij ziekte of tegenvallende inkomsten.
Eigen werkwijze en methodiek – Je bepaalt zelfstandig hoe en wanneer je werkt, zonder directe aansturing. Opdrachtgever mag wel kaders geven maar geeft geen directe aansturing.
Resultaatverplichting - Je opdrachten hebben een resultaatverplichting, het gaat niet om jouw aanwezigheid op de werkvloer maar om het eindproduct.

Wat betekent dit nu concreet voor jou als zelfstandig journalist?

Aan ondernemerschapskenmerken die zichtbaar zijn buiten de arbeidsrelatie (oftewel in het economisch verkeer) wordt meer gewicht toegekend dan de Belastingdienst/overheid tot nu toe deed voorkomen.

Door te laten zien dat je actief aan diverse ondernemerskenmerken voldoet, vergroot je de kans dat je als zelfstandige wordt erkend mocht de Belastingdienst ooit bij jou opdrachtgever langskomen – zelfs als jij werk doet wat ook door collega’s in loondienst wordt gedaan, is ingebed in de organisatie, of ter vervanging van een afwezige collega (voorheen eerder een contra-indicatie voor zelfstandig ondernemerschap). Dit kan koudwatervrees bij je opdrachtgever weghalen en is voor freelance journalisten die willen blijven freelancen hoopvol.

Blijf scherp op de juiste kenmerken van een arbeidsrelatie

Tegelijkertijd blijven de andere kenmerken wél van belang voor de duiding van wie ondernemer en wie werknemer is. Het blijft daarom belangrijk om scherp te blijven op de juiste kenmerken van de arbeidsrelatie die en zelfstandige zou moeten hebben. De specifieke arbeidsrelatie moet grotendeels blijven voldoen aan de kenmerken van het zelfstandig ondernemerschap zoals uitgelegd in arbeidsrecht (geen gezag /aansturing) en het Deliveroo-arrest.

Dit oordeel van de Hoge Raad lijkt daarom (vooralsnog) geen gevolgen te hebben voor de verscherpte handhaving op schijnzelfstandigheid of aanpassing van het handhavingsmoratorium – wel kan het zo zijn dat de voorgenomen wetgeving (wet VBAR) hierop wordt aangepast. In de voorgenomen wetgeving VBAR was het kenmerk ondernemerschap van secundair belang was – dat heeft de Hoge Raad herzien. De politiek zal hierover een besluit moeten nemen.

Vragen, opmerkingen of feedback zijn altijd welkom. En mogen naar secretaris zelfstandigen Milen van Boldrik via mvanboldrik@nvj.nl