Folkert Jensma: ‘Alles waar we ons druk over maken verbleekt bij wat er in Gaza gebeurt’

In krachtige bewoordingen sprak voorzitter Folkert Jensma in zijn jaarrede over het grote contrast tussen onze zorgen hier en het onvoorstelbare geweld tegen journalisten in Gaza. De jaarrede werd uitgesproken tijdens de Algemene Ledenvergadering op 25 juni 2025. ‘Er gebeurt op dit moment in de wereld vrij veel dat eerder onbestaanbaar leek, maar de georganiseerde vernietiging van de Palestijnen spant voor mij de kroon.’

Fotograaf: Joris van Gennip

Beste mensen,

Zoals ik in m’n welkomstwoord voor de ALV zojuist al heb opgemerkt – alles wat wij doen, alles waar we ons voor inzetten, alles waar we ons druk over maken, verbleekt totaal bij wat er in Gaza gebeurt. Ik weet niet hoe het jullie vergaat, maar het neemt mij geheel in beslag. Er zijn daar nu meer dan 180 Palestijnse journalisten door het Israëlische leger vermoord – en ik kan er met m’n verstand niet bij dat dit mogelijk is. Dat ‘we’ -  de internationale rechtsorde, de westerse wereld, de bondgenoten, ook die van Israël -  dat laten gebeuren. Er gebeurt op dit moment in de wereld vrij veel dat eerder onbestaanbaar leek, maar de georganiseerde vernietiging van de Palestijnen spant voor mij de kroon.

Nu overleven we in de journalistiek dankzij professionele distantie – dat is een houding, een mentaliteit, een beroepseigenschap, misschien een ‘coping’ mechanisme. Het stelt ons in staat de feiten te registreren, te observeren en te controleren. Louter voor mezelf sprekend, is mijn grens hier bereikt. Dit valt niet meer aan te zien. Maar moet ik dan óók een nieuwsmijder worden, die wegkijkt, om niet zelf doodziek te worden? Ik ben er dicht bij.

In geen enkel conflict werden ooit eerder zoveel mediamensen omgebracht. Israël gooit in Gaza vrijwel alle bebouwing in puin, vernietigt de infrastructuur, bombardeert de bewoners en hongert die uit - een bewuste poging een heel volk te vernietigen. Het gebied potdicht houden voor journalisten van buiten draagt daar aan bij. En wij? We staan er bij en kijken ernaar. En als u het mij vraagt gaat het nog erger worden.

Eigenlijk hoor ik hier als voorzitter het afgelopen NVJ-jaar voor jullie samen te vatten. Een overzicht van de bedreigingen en risico’s die onze beroepsgroep loopt, hier in Nederland. Van de protestbrieven die we schreven, de onderhandelingsresultaten die we boekten. Waarna we ons dan aan elkaar kunnen optrekken en bekommerd maar bemoedigd de borrel zullen bereiken. Daar praten we dan verder, over de onberaden bezuinigingen op de publieke omroep en de zoveelste tussenstap op weg naar modernisering van de publiek gefinancierde journalistiek in ‘Hilversum’. Die intussen almaar politieker lijkt te worden. Dan wel over de consequenties van de DPG/RTL-overname voor pluriformiteit en marktevenwicht in de nieuwspolder.

Of over de voortdenderende technologie die ons al eerder de nieuwsregie uit handen sloeg met algoritmen. En straks ook nieuwsinhoud, met AI, zal simuleren. Professionele journalistiek dreigt te worden verdrongen in het digitale domein – het zijn de zoekmachines en de ChatGPT’s die hier vrijwel ongecontroleerde macht hebben.

Dat heeft grote consequenties voor het maatschappelijk debat, voor de stemming in het publieke domein, voor de democratische rechtsstaat zelf. Het wakkert polarisatie aan, ophef en emotie worden beloond, wat weer tot aantasting van de parlementaire democratie leidt. Kortom, ons vak staat onder druk, onze rol als pijler van de democratische rechtsstaat wordt bedreigd.

Maar vergeleken bij de Palestijnse collega’s in scherfvest met Press erop, die hun leven wagen én verliezen, zijn dat óók luxe Eerste Wereld problemen, waar we zelf bij zijn en die we nog zelf kunnen oplossen.

Het contrast tussen onze zorgen over een dreigende BTW-verhoging en de gerichte Israëlische aanvallen op journalisten in Gaza, is mij te groot. Dus voor het overzicht van dat onvermijdelijk ‘roerige jaar’ verwijs ik naar het jaarverslag: de veldtocht om koopkrachtcompensatie voor elkaar te krijgen die succes had en velen bij de NVJ in beeld bracht – wat wederzijds was. We kennen nu veel nieuwe geëngageerde journalisten die in staat zijn een snelle walkout te organiseren, of het nu gaat om hun eigen arbeidsvoorwaarden. Of ten bate van de persvrijheid en de veiligheid voor collega’s elders. Dat was bemoedigend.

We werden dus geconfronteerd met een radicaal-rechts kabinet, dat z’n financiële problemen probeerde op te lossen met een BTW-verhoging op media, kunst en cultuur. Dat is afgewend – tenslotte is het héle kabinet afgewend. De coalitie is nu verlost van de PVV en kan als minderheidskabinet een tweede leven ontplooien. Gaan ze dat ook doen? We zitten met onverminderd grote vragen; hoe blijft de journalistiek overeind in een overmacht van veelal ongereguleerde techbedrijven?  Moeten sociale media niet gewoon als mediabedrijf beoordeeld worden, gezien de groeiende macht van algoritmen bij nieuwsselectie en distributie? Hoever mag de consolidatie van de Nederlandse nieuwsmarkt nog gaan, nu ACM de overname van RTL door DPG lijkt te gaan honoreren? Kunnen we nog iets verwachten van dit kabinet?

Ik verwelkom hierbij de demissionair minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Eppo Bruins die ons daarover wellicht iets kan vertellen. Toen een NVJ-delegatie kort geleden bij OCW kwam kennismaken was zijn vraag aan ons ‘waar zou mijn prioriteit voor de journalistiek moeten liggen?’. Ons antwoord luidde toen: ‘ga naar Brussel en help de professionele journalistiek tegen Big Tech te beschermen’. Die vraag staat nog steeds.

Maar eigenlijk wil ik maar één ding – red onze collega’s in Gaza.

Daar lever ik de hele rest graag voor in…

Dank jullie wel.

Folkert Jensma, 25 juni ’25