Leids onderzoek legt kansen en risico’s van AI-beelden bloot
)
)
Met AI kunnen nieuwsredacties razendsnel beelden genereren – maar tegen welke prijs? Uit het onderzoeksrapport AI in Beeld blijkt dat generatieve beeld-AI nog slechts mondjesmaat wordt ingezet in de journalistiek, ondanks grote beloftes rond efficiëntie en creativiteit. Tegelijkertijd waarschuwen onderzoekers van de Universiteit Leiden voor ernstige risico’s rond vertrouwen, auteursrechten en beeldmanipulatie.
Het rapport, opgesteld door prof. dr. Jaap de Jong, dr. Astrid Vandendaele, Maartje van der Woude en Stef Arends (Universiteit Leiden), baseert zich op 59 interviews met beeldmakers, redacteurs en experts uit de journalistieke praktijk. De studie is uitgevoerd in samenwerking met AD, KRO-NCRV Pointer en Stichting Regionale Publieke Omroepen, en werd financieel ondersteund door het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek.
AI-beelden tussen innovatie en integriteit
Beeld-AI biedt kansen voor journalistiek gebruik in illustraties, visualisaties en ‘onmogelijke’ beelden, bijvoorbeeld wanneer iets niet gefotografeerd kan worden om ethische of praktische redenen. Regionale media lopen hierin vaak voorop. ‘De technologie opent nieuwe vormen van visuele verbeelding’, aldus de onderzoekers.
Maar de risico’s zijn minstens even groot. AI-modellen worden getraind op datasets waarin auteursrechtelijk beschermd materiaal én stereotiepe representaties voorkomen. Beelden zijn nauwelijks van echt te onderscheiden en publiek herkent niet altijd dat ze gegenereerd zijn, ook niet als er een label of onderschrift aanwezig is. ‘Transparantie is essentieel, maar biedt geen waterdichte oplossing’, stellen de auteurs.
Aanbevelingen: richtlijnen, educatie en publiek betrekken
De onderzoekers formuleren onder meer de volgende concrete aanbevelingen:
Ontwikkel redactierichtlijnen voor AI-beeldgebruik, met duidelijke grenzen;
Investeer in educatie van redacties over AI, ethiek en beeldherkenning;
Versterk beelddetectie en controle op manipulatie;
Bied transparantie op maat, met labels, metadata of disclaimers;
Betrek het publiek bij het gesprek over AI in nieuwsproductie.
‘De journalistiek heeft de kans om haar visuele ambacht te herijken, zegt Vandendaele. ‘Maar dat kan alleen als ze de controle behoudt over hoe, wanneer en waarvoor AI wordt ingezet.’