Wapen jezelf tegen geheime diensten

Bronbescherming, geheime diensten en veilig werken voor journalisten, daarover gaat deze unieke training. Wereldwijd zijn geheime diensten actief, ook in Nederland. Je komt er eerder mee in aanraking dan je misschien denkt. Leer welke risico’s jij en je bronnen lopen en hoe je je hiertegen kunt beschermen, zowel online (cybersecurity) als in de echte wereld. Na deze training ben je goed bewapend tegen de niet-zichtbare bedreigingen vanuit de wereld van geheime diensten in binnen- en buitenland.

Journalisten zijn interessant voor inlichtingendiensten vanwege hun kennis en hun toegang tot bronnen. Zelfs onderwerpen als bijvoorbeeld vluchtelingen en migrantengemeenschappen trekken hun aandacht. Zo ook corruptie, ondermijnende misdaad, georganiseerd seksueel misbruik of digitale technologie. Daarnaast worden journalisten na een reis in een ‘gevoelig’ buitenland, door de AIVD of MIVD benaderd om informatie te delen. Om de awareness te vergroten over de risico’s die journalisten en hun bronnen lopen, is er een training opgezet – door onderzoeksjournalisten Stella Braam en Huub Jaspers, met steun van collega’s Joep Dohmen en Olivia den Hollander. Ze willen journalisten beter wapenen tegen niet-zichtbare bedreigingen vanuit de wereld van geheime diensten in binnen- en buitenland.

Inhoud training

1. De schimmige relatie tussen inlichtingendiensten en de journalistiek
   • Met welke (binnen- en buitenlandse) inlichtingendiensten kan een journalist te maken krijgen en hoe werken zij?
   • Wat weten we hierover op basis van eigen onderzoek (NRC, Argos Radio), andere Nederlandse onthullingen en internationale studies?
   • Bij welke onderwerpen moet je extra alert zijn?
   • Hoe kom je erachter of en welke informatie inlichtingendiensten over je hebben verzameld?
   • De voor- en nadelen van het opvragen van je (inzage)dossier.
2. De bevoegdheden van de diensten en de rechten van de journalist
   • Wanneer mogen inlichtingendiensten – maar ook justitie, politie of de rijksrecherche – in actie komen tegen journalisten of media?
   • Wat mogen deze diensten volgens de wet wel en niet?
   • Op welke wet- en regelgeving kunnen journalisten zich beroepen?
   • Hoe zijn verschoningsrecht en bronbescherming geregeld in Nederland?
   • De ethische kant: mogen journalisten samenwerken met de diensten?
3. ‘Inlichtingenproof’: veilig werken in de praktijk
   • Veilig werken online en offline (in de fysieke werkelijkheid).
   • Risico’s bij de omgang met (kwetsbare) bronnen en geheime informatie. Hoe deze risico’s te beperken?
   • Wat moet je in welke situatie wel en niet doen?
   • Veilige communicatiemiddelen, versleuteling en digitale tools.
   • Risico’s van externe (buitenlandse) servers – en alternatieven.
   • Witwassen van informatie en de Zes V’s over Veilig Werken.
   • Praktijk: een simulatiespel gebaseerd op echte ervaringen en gebeurtenissen.

Doelen training
Na deze training:

• Heb je basiskennis van inlichtingendiensten en hun bemoeienis met de journalistiek.
• Weet je wat je rechten zijn bij contact met geheime diensten (plus politie en Justitie).
• Herken je risico’s en kun je je ertegen wapenen.
• Bescherm je je bronnen optimaal.
• Ga je veilig om met (vertrouwelijke) informatie.
• Ben je online zo goed mogelijk beveiligd.

Trainers

Stella Braam (Haarlem 1962) werkte onder andere voor De Groene Amsterdammer, Vrij Nederland, Opzij, NRC en de Volkskrant. Jarenlang bedreef ze participerende journalistiek ('undercover'). Ze schreef spraakmakende boeken, waaronder: De blinde vlek van Nederland, Grijze wolven (met wijlen Mehmet Ülger), Tussen gekken & gajes, Ik heb Alzheimer, Ik blijf thuis en Uitweg (met Boudewijn Chabot). In 2022 ontdekte Braam dat de AIVD al sinds 1986 interesse in haar persoon en werk heeft. Na bijna twee jaar verklaarde de AIVD dat ze niet langer object van onderzoek is. Sindsdien richt Braam zich op de relatie tussen de journalistiek en inlichtingendiensten en is zij oprichter en kartrekker van de Monitor Journalistiek en Inlichtingendiensten.

Joep Dohmen (Heerlen, 1960) schrijft sinds 1983 over fraude, corruptie en machtsmisbruik. Hij werkte bij De Limburger en NRC. Dohmen onthulde onder andere het BVD-dossier over Joseph Luns en schreef over het werven van journalisten door de AIVD en MIVD, en hoe Stella Braam jarenlang door de AIVD werd gevolgd. Hij publiceerde boeken als De Vriendenrepubliek, Kreukbaar Nederland, De geur van kolen, De Vriendenreünie en Tuig van de richel (2025). Hij won meerdere journalistieke prijzen (onder andere De Tegel, De Loep) en werd in 2010 uitgeroepen tot Journalist van het Jaar. Sinds 2022 is hij adviseur van de Monitor Journalistiek en Inlichtingendiensten.

Olivia den Hollander (Dirksland, 1980) maakte in 2022 de overstap naar de journalistiek en begon als trainee onderzoeksjournalistiek bij The Investigative Desk. Ze schreef voor AD, De Correspondent, Vrij Nederland, Follow the Money en NRC. Sinds 2023 is zij redacteur Economie & Recht bij NRC. Eerder werkte ze als advocaat, met ervaring in bestuursrecht en civiel recht. Sinds 2024 geeft ze juridische trainingen aan journalisten en adviseert ze over Woo-procedures.

Huub Jaspers (1958, Tuddern) is oud-eindredacteur van Argos (VPRO/HUMAN). Hij maakte tientallen uitzendingen over inlichtingendiensten en geheime operaties. In 2020 onthulde Jaspers, samen met Washington Post en ZDF Operatie Rubicon, en later het bestaan an Maximator, een internationaal afluistergenootschap. Zijn werk trok jarenlang de aandacht van de AIVD en MIVD; via een inzageverzoek kreeg hij slechts beperkte documenten en hij voert nu juridische procedures voor meer openheid. Jaspers won meer dan tien onderscheidingen, waaronder De Tegel en tweemaal De Loep. In 2010 werd hij uitgeroepen tot Journalist voor de Vrede. Sinds 2022 is hij adviseur van de Monitor Journalistiek en Inlichtingendiensten.