Wereldpersvrijheidsindex 2025: economische druk bedreigt vrije journalistiek wereldwijd

De Wereldpersvrijheidsindex 2025 van Reporters Without Borders (RSF) schetst een somber beeld: voor het eerst zijn de omstandigheden voor journalistiek in de helft van alle landen wereldwijd ongunstig. Een van de grootste bedreigingen is de economische kwetsbaarheid van media. In de ranglijst stijgt Nederland naar de derde plek. Deze verbetering is mede te danken aan het goed functionerende platform PersVeilig.

Economische druk als grote bedreiging

Een van de vijf hoofdindicatoren van de Index – de financiële situatie van journalistiek – blijkt in 2025 verantwoordelijk voor de sterkste wereldwijde achteruitgang. Deze druk is grotendeels het gevolg van concentratie van mediabezit, invloed van adverteerders en geldschieters, en gebrekkige of ondoorzichtige publieke steun. Hierdoor wordt het steeds moeilijker voor redacties om hun onafhankelijkheid te behouden en tegelijkertijd economisch te overleven.

Zonder financiële onafhankelijkheid is persvrijheid onmogelijk, stelt Anne Bocandé van RSF. ‘Verarmde media zijn kwetsbaar voor overname door machthebbers, oligarchen of overheden, die hen misbruiken voor propaganda en desinformatie. Journalisten zonder middelen kunnen zich niet verweren tegen vijanden van de vrije pers. Financiële onafhankelijkheid van de media is een noodzakelijke voorwaarde om vrije, betrouwbare informatie te garanderen die het algemeen belang dient.’

In 160 van de 180 beoordeelde landen is het voor nieuwsorganisaties moeilijk tot onmogelijk om financieel stabiel te blijven. Dit geldt onder meer voor de VS, Tunesië, Argentinië en in extreme mate Palestina. In Gaza heeft het Israëlische leger redactielokalen vernietigd en zijn inmiddels bijna 200 journalisten gedood.

Techreuzen domineren het medialandschap

Deze ernstige situatie komen bovenop een al verzwakte media-economie, die kampt met de overheersing van techgiganten zoals Google, Apple, Facebook, Amazon en Microsoft, die het informatielandschap domineren. Zij slokken een groeiend aandeel van de advertentie-inkomsten op die voorheen de journalistiek financierden. In 2024 bedroegen de wereldwijde reclame-uitgaven op sociale media 247 miljard dollar, 14 procent meer dan een jaar eerder. Deze platforms zijn nauwelijks gereguleerd en verspreiden bovendien misleidende informatie, wat leidt tot desinformatie.

Wereldwijde persvrijheidssituatie — een historisch dieptepunt

Al meer dan tien jaar laten de cijfers van de Wereldpersvrijheidsindex een wereldwijde achteruitgang van de persvrijheid zien. In 2025 daalde de gemiddelde score van alle landen tot onder de 55 punten: een historisch dieptepunt. In meer dan zes op de tien landen - 112 landen in totaal - ging de algemene score achteruit. Slechts in minder dan een kwart van de landen wordt de situatie als ‘bevredigend’ aangemerkt. In 42 landen, waar ruim de helft van de wereldbevolking woont, is de situatie zelfs ‘zeer ernstig’.

Regionale overzichten: de kloof tussen de EU en de rest van de wereld groeit

Midden-Oosten en Noord-Afrika

Deze regio blijft de gevaarlijkste ter wereld voor journalisten, met als dramatisch dieptepunt de vernietiging van de journalistiek in Gaza door het Israëlische leger. Iran (176e) en Syrië (177e) blijven onderaan de lijst staan, met zware repressie en geen ruimte voor vrije media. In Syrië blijft een fundamentele hervorming van het medialandschap uit na het tijdperk van Bachar al-Assad.

Azië-Pacific

In 20 van de 32 landen in deze regio daalde de economische score. China blijft wereldwijd de grootste gevangenis voor journalisten en bevindt zich, samen met Noord-Korea, in de onderste regionen van de Index. In India en andere landen ondermijnt mediaconcentratie in handen van machtige, vaak politiek gelieerde bedrijven, de persvrijheid.

Amerika

In 22 van de 28 landen in Noord- en Zuid-Amerika daalde de economische indicator. De VS zagen onder invloed van Donald Trumps tweede termijn een verontrustende verslechtering van de persvrijheid. In Argentinië ontmantelt president Milei de publieke media. Peru en El Salvador kampen met propaganda en aanvallen op kritische media. Mexico blijft het gevaarlijkste land in de regio, terwijl Nicaragua onderaan de wereldwijde lijst bungelt na het verbannen van honderden journalisten. Brazilië vormt een uitzondering: na het presidentschap van Bolsonaro herstelt het land zich en noteert het een verbetering in de economische score.

Europa

Noorwegen voert voor het negende jaar op rij de lijst aan, gevolgd door Estland en Nederland. Toch zijn ook in Europa zorgelijke trends zichtbaar. In Hongarije en Cyprus is sprake van politieke beïnvloeding via overheidsadvertenties. In Bulgarije en Kroatië worden onafhankelijke media belaagd met rechtszaken (SLAPPs). Polen en Oostenrijk tonen daarentegen herstel en vooruitgang.

Nederland terug in de top, maar niet zonder zorgen

Nederland stijgt naar de derde plaats op de ranglijst, na eerdere daling. Deze verbetering is te danken aan effectieve maatregelen tegen geweld tegen journalisten, waaronder het goed functionerende platform PersVeilig. Ook het tegengaan van btw-verhoging op media en de veroordelingen in de zaak rond Peter R. de Vries dragen bij aan vertrouwen in de rechtsstaat. Bovendien is Nederland een belangrijke toevluchtsoord voor vervolgde journalisten wereldwijd.

Toch zijn er ook zorgen. Politieke druk op de publieke omroep kan de positie van Nederland in de top van de Index aantasten. De economische positie van mediaorganisaties blijft fragiel en vereist blijvende aandacht en bescherming van redactionele onafhankelijkheid.