Systeemfout

Wat me in het tumult rond de publieke omroep nog het meeste trof, was het bericht dat Rop Zoutberg de handdoek in de ring gooit. Zoutberg houdt er na 25 jaar correspondentschap voor de NOS mee op. Moe van het freelancen, het rennen en het 24 uur per dag aanstaan.

Moe van het streepjes trekken, want je moet als freelancer je quotum halen. 300 per jaar, om aan je inkomen voor de publieke omroep van een welvarend land te komen. Streepjes trekken voor een opdrachtgever die, gevoed door de belastingbetaler, het visitekaartje van de publieke omroep is. Dat schept verplichtingen, ook in personeelsbeleid. Daarvan is Zoutberg weinig gebleken. ‘Er is een behoorlijk contrast tussen freelancers en de mensen in vaste dienst, dat stelt mij echt teleur’, zegt de correspondent; het streepjestrekken was hem steeds meer tegen gaan staan. Ooit goed voor 120 streepjes per jaar vanuit Zwitserland, kan ik me er alles bij voorstellen. Toen had je zelfs retainers (een vast maandelijks bedrag voor je beschikbaarheid als correspondent, ‘het aanstaan’ zeg maar) voor de actualiteitenrubrieken op televisie. Tempi passati...

Wat voor Zoutberg de deur dicht deed, was dat er bij een exploderende inflatie, geen enkele verantwoordelijkheid voor hem werd gevoeld. Nu werkt hij voor de Nederlandse ambassade, een vaste baan. Alweer een freelancer die het vak verlaat, en dat niet door een gebrek aan kwaliteit. Mij dunkt dat de Nederlandse belastingbetaler meer waar voor zijn geld had gehad met goede reportages in het journaal, dan met zijn ongetwijfeld deskundige voorlichting aan Nederlanders in Spanje. Als NOS-directie zou ik me de haren uit het hoofd trekken.

Zoutbergs’ verhaal is het zoveelste bewijs van de systeemfout in het Nederlandse bestel. Jarenlange flexibele contracten, het inzetten van buitenproducenten die de honoraria nog meer drukken: het is het normale patroon geworden. De helft van de omroepmedewerkers werkt op die basis, als dat cijfer al niet geflatteerd is. En dat nota bene bij een openbare voorziening die een voorbeeld zou moeten zijn in verantwoordelijk ondernemen.

Oud-staatssecretaris Van Rijn leidt het onderzoek naar de misstanden bij de NPO. Wij hebben hem een aantal aanbevelingen gestuurd. Inkomenszekerheid is een voorwaarde voor een betere onderhandelingspositie, een kwalitatief hoogstaande journalistiek en uiteindelijk ook voor veiligheid op de redacties. De organisatiegraad bij de omroep is laag. Het is een komen en gaan van dagloners. Hoeveel invloed hebben redactieraden, hoeveel journalisten durven hun mond open te doen in dit carrousel van afhankelijkheden? Nu kun je inbrengen dat daar spannend werk tegenover staat waar menig jonge collega voor tekent. Maar een gezonde en betrouwbare publieke omroep is een voorwaarde voor overleven in een woud van commercieel audiovisueel aanbod. Dat lukt alleen als omroepbestuurders hun (keten)verantwoordelijkheid nemen en collega’s aan zich weten te binden.