Hoeveel nieuwsmacht mag er in één hand komen?

BESTUURSBLOG – Met enige regelmaat mag ik namens de NVJ spreken in zaaltjes met nette mensen. Vaak vraag ik dan wie de zaal denkt dat ‘het grootste nieuwsmerk’ in Nederland is. Vaakst gehoorde associatie is dan ‘De Telegraaf’, vermoedelijk een echo van de jarenlange pay-off ‘de grootste krant’ te zijn. Dat klopt dan niet, waarna het Algemeen Dagblad vaak als tweede optie wordt gesuggereerd. Ook fout.

Foto: Ruben Philipse

Het grootste nieuwsmerk in Nederland is de NOS, gevolgd door de eveneens vrij toegankelijke nieuwssite NU.nl. Daarna volgen dan AD en De T, gevolgd door RTL en de Volkskrant. De twee grootste nieuwsmerken hebben geen paywall. Meestal wordt ‘gratis’ wel begrepen als verklaring.

De follow-up vraag waar het me echt om gaat luidt zo. Hoeveel van die 12 grootste nieuwsmerken zijn er in handen van één uitgever? Niemand weet dat ooit, dus zeg ik het meteen maar zelf. Dat zijn er op dit moment 8, alle in handen van DPG, waaronder ook NU.nl, de op een na grootste. Mediahuis heeft 2 nieuwsmerken in de top. De NOS is publiek, dus van ons allemaal. En RTL (no 5) is van RTL. Nog wel.

Goed. Als het aangekondigde overnamebod van DPG op RTL dit jaar slaagt zijn we verder op de route van totale mediaconcentratie. De nieuwsmarkt top 12 is dan verdeeld tussen DPG (9 titels), Mediahuis (2 titels) en de NOS. Twee Vlaamse familiebedrijven en de publieke NOS.

Daar gaat iedereen dan zichtbaar over zitten nadenken. Klopt dat? Moeten we dat willen? Heeft de burger iets te willen – of is het te laat om er nog iets van te vinden? Ik leg dan uit dat de NVJ zich over DPG en Mediahuis als beheerder/bewaker van het pluriforme nieuwsaanbod (nog) geen zorgen maakt. De redactiestatuten worden gerespecteerd, de hoofdredacteuren zijn onafhankelijk en voorheen bedreigde titels (Parool, Trouw) zijn behouden gebleven.

We zijn kritisch, natuurlijk. We zien soms meer consolidatie, kopij-uitwisseling en journalistieke integratie dan wenselijk is voor het behoud van identiteit of regiobinding. In het gevecht om inflatie-compensatie en de cao dit jaar merkten we dat opboksen tegen DPG en Mediahuis moeilijk was. Maar ook weer niet onmogelijk.

De aangekondigde RTL-overname bewijst vooral dat de markt niet stilstaat. Stel dat de Autoriteit Consument en Markt toestemming geeft, wil Mediahuis zich dan óók als platformbedrijf verder kunnen ontwikkelen? Zijn er straks grote buitenlandse mediabedrijven geïnteresseerd in DPG en/of Mediahuis? Gaan we toe naar één uitgever voor alle grote Nederlandse nieuwsmerken, naast de NOS? En zou die dan hetzelfde respect voor de onafhankelijke journalistiek in de democratische rechtsstaat kunnen opbrengen? In ieder zaaltje met nette mensen legt men na zulke vragen het bestek vanzelf neer. Toch is dat waar we over na moeten gaan denken. Hoeveel nieuwsmacht mag er in één hand komen? En wie trekt er een grens?