Arbeidsmarktmonitor: de arbeidsmarkt is aan het veranderen

De journalistieke arbeidsmarkt is er een in transitie. Nadat jarenlang ingezet is op flex, is het tij nu aan het keren. Een flink deel van de journalistieke opdrachtgevers zegt sinds eind vorig jaar ‘vaste freelancers’ de wacht aan. De reden: angst voor de controles op schijnzelfstandigheid die de Belastingdienst sinds dit jaar kan uitvoeren.

Die eerste indruk hadden we bij de NVJ al. Maar inmiddels kunnen we die ook met harde cijfers onderbouwen. Bij onze jaarlijkse rondvraag onder freelancers van afgelopen voorjaar, kwam al snel aan het licht dat opdrachtgevers bang zijn geworden zzp’ers in te huren.

Bijna drie op de tien freelance journalisten (29,34%) heeft te kampen met opdrachtgevers die vanwege de (handhaving op) zzp-regels minder of geen zelfstandigen meer in durven te zetten. Eén op de zes freelancers (16,1%) is in het afgelopen jaar daardoor opdrachten verloren.

De vaste freelancer is exit

De vaste freelancer is op veel plaatsen exit. Een deel van hen is inmiddels aan het werk in loondienst. Dat zien we ook terug in andere onderzoekscijfers. Zo is het aantal zzp’ers dat via een parttime dienstverband beschermd is tegen arbeidsongeschiktheid dit jaar fors gegroeid, evenals het aantal freelancers dat via een parttime baan een oudedagsvoorziening heeft.

Eén op de vijf freelancers liever in loondienst

Dat opdrachtgevers sommige freelancers in dienst nemen, is voor een deel van de zzp’ers overigens goed nieuws. Net als vorig jaar het geval was wil ook nu nog ruim één op de vijf freelancers liever in loondienst (dat is ongeveer twee keer zoveel als gemiddeld is onder zzp’ers in álle branches). Opvallend is dat jonge freelancers nog veel vaker in dienst zouden willen. Van de journalistieke zzp’ers van 30 jaar en jonger wil de helft in loondienst.

Hoe ziet de beroepsgroep er nu uit?

Die gang van flex naar vast heeft ongetwijfeld gevolgen voor de samenstelling van de journalistieke beroepsgroep (de groep freelancers wordt sowieso al jaren steeds kleiner). Hoe die gevolgen er precies uitzien, wordt straks – kan ik al verklappen – een van de belangrijkste conclusies van de NVJ Arbeidsmarktmonitor 2025.

De data erachter hebben we inmiddels verzameld. Met hulp van een groep studenten en recent afgestudeerden hebben we de meer dan 500 journalistieke organisaties gevraagd naar de samenstelling van hun personeelsbestand. Deze zijn - waar mogelijk - vergeleken met data van ons soortgelijk onderzoek van vorig jaar. Ontbrekende data vullen we op dit moment aan met gegevens uit andere bronnen en berekeningen.

Een hoop conclusies op een rij

Je merkt het al: we hebben de afgelopen maanden vooral veel nieuwe inzichten over freelancers opgedaan. Maar ook buiten de freelancers om zijn er een hoop interessante inzichten bijgekomen. We sommen ze hieronder even kort voor je op:

Onze eerdere conclusie dat journalisten relatief oud zijn – waar we vorig jaar nog onzeker over waren – kunnen we nu bijvoorbeeld met meer zekerheid onderbouwen dankzij een veel grotere steekproef
We zagen dat journalisten dan wel hoog opgeleid zijn, maar dat lang niet alle journalisten een diploma van een journalistieke opleiding hebben
In landen die hoog scoren op het gebied van persvrijheid, werken vaak relatief meer journalisten dan in landen die het qua persvrijheid minder goed doen
Het aantal journalistieke vacatures daalde opnieuw. Het aantal vacatures voor tijdelijk werk bleef hoog en het aandeel vacatures voor parttime functies liep op
Freelancers zijn veel minder vaak eenpitters dan we dachten. Een grote groep freelancers werkt weliswaar alleen, maar zou graag meer contact met anderen willen
Nu we toch weer bij de freelancers uitkomen: schrijvende zzp’ers zijn vaker vrouw, fotojournalisten zijn bijna altijd man.

Klaar voor de eindspurt

Met de conclusies van hierboven krijgt de NVJ Arbeidsmarktmonitor 2025 steeds meer vorm. De laatste grote onderzoeken zijn in de afrondende fase. Dat zijn het hierboven al genoemde onderzoek naar het totale aantal journalisten en de samenstelling van de beroepsgroep, én een onderzoek naar wie de journalist nou eigenlijk is dat we samen met de UvA uitvoeren.

Verder duiken we voor dit jaar nog een keer in de werkloosheidscijfers (op 8 en 15 september lees je de conclusies daarover op Villamedia), maken we een rondgang langs de opleidingen en zetten we de laatste vacatures op een rij. Aan het eind van deze grote eindspurt moet de tweede editie van de NVJ Arbeidsmarktmonitor klaar zijn. Deze wordt vermoedelijk half januari 2026 gepresenteerd. Zet dat maar alvast met potlood in je agenda.