Zorg ervoor dat zzp’ers niet commercieel hóéven bij te beunen

BESTUURSBLOG – ‘Ik ben zzp’er en ga van contract naar contract, anders dan voormalige omroepbonzen met dikke eindloonregelingen moet ik voorzien in mijn eigen pensioen.’ Janine Abbring ging er met haar verklaring met gestrekt been in bij radioprogramma Het Mediaforum. De bekende presentatrice van de VPRO en eindredacteur van De Avondshow met Lubach was immers voor even zelf onderwerp van gesprek geworden.

Foto: Ruben Philipse

Ze dook half januari plotseling op in de tv-spotjes van een pensioenverzekeraar – en daarvan kreeg het journalistieke deel van Hilversum pijn in de buik. De VPRO, haar opdrachtgever, was ongelukkig met haar commerciële keus, maar meldde ook dat deze niet strijdig was met haar huidige contract. Ze is immers freelance, en mag doen wat ze wil.

In de studio van Het Mediaforum bespraken hoofdredacteur Freek Staps van het ANP en journalist Sjirk Kuijper van het Nederlands Dagblad over de heikele kwestie. Beide zijn in vaste dienst. Journalistiek en reclame maken zijn twee heel verschillende dingen, werd gezegd. Journalisten zijn merken geworden, hoorde ik ook. Maar ‘als BN’er moet je ook je journalistieke reputatie beschermen’.

Dé crux van het verhaal

Pas aan het einde van het gesprek noemde Kuijper dé crux van het verhaal. Organisaties moeten, als ze hun afhankelijkheid willen garanderen, ook voldoende vastigheid durven bieden, ‘zich durven binden aan iemand en niet alleen maar van jaar tot jaar gezichtjes inkopen’. Mediaorganisaties zien hun makers vooral als vervelende kostenpost. Hilversum heeft de term ‘wegwerpredacteur’ al decennia geleden uitgevonden als iets handigs, maar ook tijdschriften en dagbladen drijven alweer jaren op freelancers met wankele contractjes en/of abominabel slechte tarieven.

Bij DPG Media schrijven freelancejournalisten als bijbaan ook branded content: stukken die journalistiek ogen, maar door adverteerders worden betaald. De grootste uitgever van Nederland heeft daarvoor een eigen Brand Studio en zoekt via sociale media ‘geoefende journalisten’. ‘Belangrijk is dat de toon en insteek van die stukken wel redactioneel is.’ Voormalig hoofdredacteur Hans Nijenhuis van het Algemeen Dagblad zei in Vrij Nederland dat hij best begreep ‘dat freelancers ook commerciële stukken schreven’. Voor lokale journalisten was journalistiek ‘in de meeste gevallen niet hun hoofdberoep’, zei hij ook. Alsof journalistiek een hobby is.

Het is die houding die de journalistieke normen langzaamaan uitholt. Het is makkelijk om te vingerwijzen naar bekende freelancers die in commercials optreden. Ja, dat schaadt het vertrouwen. Maar als mediaorganisaties betrouwbare journalistiek echt belangrijk vinden, kijken ze eens heel diep in de spiegel en zorgen ze ervoor dat hun makers niet commercieel hoeven bij te beunen. Onafhankelijke journalisten kosten geld, maar zijn het ook meer dan waard.