Je mening opzij zetten

BESTUURSBLOG – “Journalistiek kun je alleen maar bedrijven vanuit een mening. Maar daarna moet je die mening wel opzij zetten.” Slechts enkele weken voordat de geweldige Clairy Polak deze zomer overleed, deed zij deze uitspraak in het radioprogramma Spraakmakers.

Foto: Dingena Mol

Aanleiding was de documentaireserie ‘De doe-het-zelf dictatuur’ van de al even getalenteerde programmamakers Fidan Ekiz en Kees Schaap, waarin zij op zoek gingen naar de relatie tussen cancelcultuur en de toegenomen polarisatie. “Waarom worden mensen met afwijkende meningen en afwijkend gedrag publiekelijk veroordeeld en uitgesloten?” staat te lezen in het persbericht van MAX, de omroep die de serie nota bene overnam van BNNVARA omdat deze omroep zelf onderwerp van discussie werd in de reeks en de serie daarmee zelf cancelde.

Clairy vond dat Fidan en Kees hun eigen negatieve ervaringen te veel onderdeel lieten worden van de documentaire. Zo raakte Fidan eerder haar talkshow bij BNNVARA kwijt en voelde zij zich zelf gecanceld. “Journalistiek en persoonlijke afrekening lopen teveel door elkaar heen”, zei Clairy hierover. Met andere woorden: hoe onafhankelijk waren de makers nog?

Fidan en Kees waren het niet met haar opmerkingen eens: “Het lukt maar zelden om een mening opzij te zetten. Zo ontstaat journalistieke vooringenomenheid die zich uit in selectieve keuzes van woordvoerders, feiten en quotes. Het heeft de schijn van objectiviteit, maar kijkers zijn niet dom en wantrouwen dit. Vaak ook terecht. En zo groeit het vermoeden dat onze media liegen en een verlengstuk zijn van de macht.”

Grote woorden, maar kloppen deze beweringen ook echt? Ben je automatisch een verlengstuk van ‘de macht’ door een selectieve keuze van sprekers en feiten? En over welke ‘macht’ hebben we het eigenlijk?

Natuurlijk: Journalisten die beweren dat ze objectief zijn, moet je nooit vertrouwen. Immers: Objectiviteit bestaat niet. Onderwerpkeuze, sprekers, citaten, beeldgebruik, alles is subjectief. En natuurlijk mag je je als journalist best laten leiden door je persoonlijke opvattingen. Laten we eerlijk zijn: wie doet dat eigenlijk niet? Wij journalisten zijn ook onderdeel van de samenleving waar wij verslag van doen en ook wij hebben een mening. Gelukkig maar.

Toch ben ik het met de woorden van de betreurde Clairy eens: doe dat wel alleen als startpunt voor je onderzoek. Maar daarna moet je je journalistieke werk gaan doen. In alle onafhankelijkheid feiten verzamelen en checken, verifiëren en soms falsificeren. Voor- en tegenstanders aan het woord laten. En daar verslag van doen. En als na goed onderzoek blijkt dat je hypotheses niet kloppen, wees dan ook zo dapper om dat toe te geven. Ook dat hoort bij goede journalistiek.