Dwingende kijktip: Waarheidsstrijders of Complotdenkers?

BESTUURSBLOG – Was dit een tweet en geen blog, dan las het zo: ‘Dwingende kijktip: de uitzending Waarheidsstrijders of Complotdenkers? van Argos Medialogica. Met daarin alle netelige kwesties tussen burger en journalist belicht. Over wantrouwen, waarheid en weerbaarheid.’ En dan had ik in de eventuele reacties ook nog verwezen naar Rutger en de Nationalisten, een intrigerende PowNed-tv-serie van Rutger Castricum, die de wereld van de afhakers, staatverlaters en anti-mainstream-media complotdenkers opent.

Foto: Fenna Jensma

Vooral Castricum slaagt erin om het vertrouwen te winnen en ontspannen en daardoor informatieve gesprekken te voeren. Puntje voor PowNed dus, dat z’n niche in de publieke omroep hier waar maakt. Door te laten zien wat journalistieke distantie en betrokkenheid vermag. In de Argos-uitzending (VPRO) ligt het wantrouwen bij de geïnterviewden er daarentegen dik op. De aanleiding voor Argos was immers de AIVD-waarschuwing dat in deze groepen een bedreiging van de democratische rechtsorde moet worden gezien. Dat leidt tot normatieve vragen waar niet alle geïnterviewde journalisten zin in hebben.

Beide uitzendingen zijn buitengewoon spannend. Argos voelde zich ongemakkelijk en zet er op z’n internetpagina een korte verantwoording bij. Is dit niet ook een bijdrage juist aan het verspreiden van complottheorieën? Nederland ‘kent toch persvrijheid’, waarom die kritiek? Daarop luidt het antwoord: ‘Feit is wel dat journalistiek aan bepaalde eisen moet voldoen. Zo moeten feiten worden gecheckt en beschuldigingen worden onderbouwd. Daar kun je best een kritische discussie over voeren.’

De een z’n kritische vraag, is de ander z’n red flag

Helemaal waar, natuurlijk. Maar het is dus op eieren lopen in de publieke ruimte. De een z’n kritische vraag, is de ander z’n red flag. Denk aan journalist (en Balie-directeur) Yoeri Albrecht die op de vraag ‘Hebben jullie een projectfinanciering vanuit de NAVO’ de journalist van het communistische Left Laser de microfoon fysiek tracht te ontfutselen. Dat was dus mis.

Dan heb ik liever Rutger Castricum die op licht ironische toon de democratische rechtsstaat uitlegt. En het nut van wetenschappelijk gecontroleerde feiten, aan collega’s die overal vragen bij willen stellen. Maar dan ook bij alles: de pandemie, 9-11, insecten als alternatieve voedselbron en natuurlijk wat ‘ze’ met ons van plan zijn. Want dat is de bron van de argwaan. Iets of iemand heeft iets met ons voor en manipuleert daartoe alles. Alles wat gelijktijdig gebeurt heeft een oorzakelijk verband. Als ik nog een tweet mag: Lees dit stuk van zelfstandig journalist en onvermoeibaar kletspraatbestrijder Chris Klomp die betoogt dat het juist de ‘antivaxers’ zijn die zich bij ‘tribunalen’ zouden moeten verantwoorden. Al was het maar om op hun redeneerfouten te worden gewezen.

Goed. Op 8 juli houdt de NVJ ledenvergadering in Enschede, waarbij we het thema ‘Journalistiek is een Vak’ als speerpunt voor 2023 agenderen. We willen journalisten, werkgevers en publiek beter bewust maken van wat de meerwaarde van een professionele journalist is, welke beroepsethiek daarbij hoort en waarom goede journalistiek geloofwaardigheid en vertrouwen verdient. Om alle bovengenoemde redenen is dat broodnodig, denken we. Maar kom ons vooral tegenspreken!