De nadrukkelijke controle op schijnzelfstandigheid door de fiscus roept vragen en onzekerheden op bij veel freelancers. Het is lastig te oordelen welke functies nu wel of niet gekenmerkt worden als schijnzelfstandig, zo blijkt uit een overleg tussen NVJ en de Belastingdienst. Elk aspect binnen de functie moet gewogen worden en bekeken in onderling verband. In dit artikel vind je vragen en antwoorden op basis van gesprekken met de Belastingdienst.
Wat wil de Belastingdienst bereiken met de aangescherpte controle? Ik verlies opdrachten door deze aangekondigde controle en handhaving.
De controle is niet bedoeld is om zelfstandig werken of ondernemerschap te verbieden. Wat de wetgever probeert te voorkomen, is schijnzelfstandigheid. Dat betekent in de ogen van de Belastingdienst dat je alleen ondernemer kunt zijn, als je voldoet aan de regels van het arbeidsrecht. Deze regels komen erop neer dat jouw arbeidsrelatie zich voldoende onderscheidt van een journalist in loondienst.
Aan welke regels van de Belastingdienst en het arbeidsrecht moet ik tenminste voldoen om te kunnen werken als freelancer?
De Belastingdienst hanteert meerdere criteria om te bepalen of er sprake is van zelfstandigheid of van een dienstverband. Bovendien moeten deze eisen in onderling verband worden gewogen én hoef je echt niet aan álle criteria te voldoen. Het gaat om het totaalplaatje en niet om een of twee harde eisen. Om die complexe en casuïstische benadering verwijzen we onze leden die meer zekerheid nodig hebben door naar de juridische afdeling van de NVJ.
De regels die de Belastingdienst hanteert voor zelfstandigen zijn als volgt samen te vatten:
- Afwezigheid van een gezagsverhouding. Je bepaalt zelf op welk wijze je de opdracht uitvoert. De opdrachtgever kan kaders geven, maar geeft geen gedetailleerde instructies en aanwijzingen.
- Vrijheid om eigen werk en werktijden te bepalen. Bij de afwezigheid van een gezagsverhouding bepaal je grotendeels zelf waar je werkt en wanneer.
- De aard van de werkzaamheden: deze zijn projectmatig, op basis van jouw expertise of specialisme en kan je redelijk autonoom uitvoeren.
- Je loopt ondernemersrisico: dat betekent dat onvoorziene kosten of tegenvallers door jezelf gedragen worden.
- Je gedraagt je als ondernemer: je hebt meerdere opdrachtgevers, investeert in je onderneming, en je maakt winst uit je onderneming.
- Je werkt met eigen materialen, zoals fotocamera, laptop en programma’s: je bepaalt daarmee grotendeel je eigen werkwijze.
- De wijze waarop de opdrachtovereenkomst tot stand komt & hoogte van het tarief (c.q. ruimte voor een onderhandeling): deze moet op enigszins gelijkwaardige wijze tot stand komen, met ruimte voor eigen voorwaarden en afspraken. Ook moet je een tarief ontvangen die duidelijk hoger is dan een werknemer die hetzelfde werk doet. Standaardvoorwaarden en geen ruimte voor onderhandeling duiden toch echt op schijnwerkgeverschap en niet op de autonomie die een zelfstandige voor de Belastingdienst moet bezitten - wanneer deze tot een afspraak komt met een opdrachtgever. Dit aspect moet beter geregeld worden binnen de journalistiek, vindt de NVJ en ze hoopt dat opdrachtgevers hiermee serieus aan de slag gaan. Verwijs ook zelf naar deze regel van de Belastingdienst bij je volgende onderhandeling als je merkt dat er sprake is van een opgelegd tarief of voorwaarden.
- Vrije vervangbaarheid oftewel: ben je verplicht het werk persoonlijk uit te voeren? Als het antwoord ja is, kan dit een indicatie zijn van een dienstverband (maar dat hoeft niet). Het komt erop neer dat het bij een zelfstandige zou moeten gaan om het resultaat wat afgesproken is, of jij het al dan niet zelf uitvoert – of je daarbij een ander inhuurt om het werk voor je te laten doen - is van minder belang.
Nogmaals, je hoeft niet aan alle criteria te voldoen. Maar de balans moet wel doorslaan naar de juiste kant voor jou.
Kunnen we nog wel als zzp’er werken binnen journalistiek na 1 januari 2025?
Ja dat kan zeker. Maar functies die zij-aan-zij met werknemers of onder gezag en directe aansturing worden uitgevoerd zullen de toets van schijnzelfstandigheid moeilijk doorstaan. Je kunt een functie uiteraard wel zodanig aanpassen dat het wel kan: denk aan een projectvorm of dat je vanuit jouw expertise wordt gevraagd voor een klus waarbij je een resultaat afspreekt als eindpunt. Aan welke randvoorwaarden je verder nog kunt denken kan je hier lezen.
Loop ik als freelancer risico nu de Belastingdienst nadrukkelijker gaat controleren op schijnzelfstandigheid?
De Belastingdienst controleert alleen opdrachtgevers en kijkt slechts naar de periode vanaf 1 januari 2025. Jij loopt als freelancer daardoor vooralsnog weinig risico. Freelancers bij de omroepen hadden een ietwat ongunstige bepaling hierover in hun contract staan, maar omroepopdrachtgevers hebben in een gesprek met de NVJ aangegeven dit te zullen wijzigen tot tevredenheid van de NVJ. Het risico voor journalistieke freelancers zit ‘m dus veel meer in het verlies van opdrachten.
Heeft de Belastingdienst zelf een keuzehulp om na te gaan of mijn arbeidsrelatie meer wijst op loondienst of echt zelfstandig is?
Ja, er is een tool beschikbaar vanuit de Belastingdienst dat kan dienen als steuntje in de rug. Deze vind je hier.
Op basis van 10 vragen kun je snel inzicht verkrijgen of jouw arbeidsrelatie duidt op die van een werknemer of zelfstandige. Wij denken wel dat deze tool enigszins een simplificatie is van de werkelijkheid, bovendien staan geen journalistieke functies ertussen. Het is wel goed om hier eens naar te kijken, maar om echt een oordeel te vellen moeten alle omstandigheden meegewogen worden en dat is uiteraard met zo’n tool weer erg lastig.
Heb je vragen of mis je vragen? Wil je met een groepje freelancers langs komen bij de NVJ om te bespreken hoe jullie omgaan met je opdrachtgever in deze nieuwe werkelijkheid? Of geeft jouw opdrachtgever nog geen duidelijkheid en wil je brainstormen hoe dit aan te pakken? Stuur een mail naar secretaris zelfstandigen Milen van Boldrik via mvanboldrik@nvj.nl
