Een foto van iemand valt onder de categorie persoonsgegevens. Bijna alles wat je met de foto doet, bijvoorbeeld opslaan op je computer of verkopen aan derden, geldt als een verwerking van persoonsgegevens waarvoor de regels van de AVG gelden. Als fotograaf kun je niet in alle gevallen een beroep doen op de journalistieke exceptie. Bruidsfotografie of reclamefotografie is geen journalistiek werk. Voor dit soort werk moet je dus aan alle regels van de AVG voldoen.
Grondslagen
De AVG kent zes grondslagen voor de verwerking van persoonsgegevens. Als fotograaf zul je doorgaans gebruikmaken van de grondslagen ‘toestemming’, ‘overeenkomst’ ‘wettelijke plicht’ of ‘gerechtvaardigd belang’.
‘Toestemming’ en ‘overeenkomst’ spreken voor zich. Bij ‘wettelijke plicht’ moet je denken aan verplichtingen die je hebt op grond van fiscale wetgeving. Zo moet op een factuur de naam van de klant staan, de verwerking daarvan valt dan onder de wettelijke plicht. Voor de btw-aangifte ben je verplicht een administratie bij te houden en geldt een bewaartermijn voor die gegevens. De verwerking van klantgegevens in je btw-administratie gebeurt dan op grond van een wettelijke verplichting.
Onder ‘gerechtvaardigd belang’ valt je bedrijfsbelang. De verwerking van persoonsgegevens – foto’s maken – is noodzakelijk om je reguliere bedrijfsactiviteiten als fotograaf te verrichten. Dat betekent niet dat elke activiteit geoorloofd is. Er moet steeds een afweging plaatsvinden met de gerechtvaardigde belangen van de betrokkenen. Gegevenswerking voor bedrijfsdoeleinden is namelijk alleen dan rechtmatig als zij voor dat doel noodzakelijk is én het belang of de fundamentele rechten van de betrokkene niet zwaarder wegen. Er dient dus een belangenafweging plaats te vinden tussen jouw bedrijfsbelang en de (privacy)belangen van de persoon op de foto.
Nieuwsfotografie
Voor nieuwsfotografie gelden de journalistieke uitzonderingen van de AVG, mits de nieuwsfoto uitsluitend voor journalistieke doeleinden wordt gebruikt.
Portretfotografie
Voor portretten die in opdracht van de geportretteerde worden gemaakt, heb je doorgaans een overeenkomst met de betrokkene en is het maken, opslaan en leveren van de portretfoto noodzakelijk voor de uitvoering van de overeenkomst. Daar heb je dan geen aparte toestemming voor nodig.
Ga je de portretfoto ook op een andere manier gebruiken (verwerken), bijvoorbeeld via doorverkoop aan anderen of opname in je online portfolio, dan moet je daar apart toestemming voor krijgen. Het is namelijk zeer de vraag of voor deze bedrijfsactiviteiten jouw bedrijfsbelang zwaarder weegt dan de privacybelangen van de geportretteerde. Uitgangspunt van de AVG is immers bescherming van persoonsgegevens.
Maak je een portret van een persoon in opdracht van een ander, bijvoorbeeld een bedrijf of stichting, dan heb je toestemming nodig van de geportretteerde. De grondslag van de overeenkomst is hier niet van toepassing, want je hebt geen overeenkomst met de geportretteerde maar met je opdrachtgever.
Portretten voor journalistieke doeleinden, bijvoorbeeld in opdracht van de krant of een ander persmedium, vallen onder de journalistieke (of artistieke) exceptie. Hiervoor heb je geen toestemming nodig. Maar als de foto wordt opgeslagen in een beeldbank of in je eigen online portfolio, dan heb je wél toestemming nodig van de geportretteerde.
Fotografie in de openbare ruimte
Voor foto’s waar mensen op te zien zijn en die gemaakt zijn in de openbare ruimte, geldt dat sprake is van persoonsgegevens als een persoon herkenbaar is. In dat geval geldt de AVG en moet je toestemming vragen om de foto te kunnen maken. Denk aan straatfotografie, publiek bij een voetbalwedstrijd of mensen op het strand. Maar wordt de foto voor een journalistieke productie gebruikt, dan geldt de journalistieke uitzondering en hoef je de mensen op de foto niet om toestemming te vragen.
Maak je foto’s in een winkelstraat en wil je die verkopen voor bijvoorbeeld commercieel gebruik of voorlichtingsmateriaal, dan moet je daar specifieke toestemming voor hebben van iedereen die herkenbaar staat afgebeeld. ‘Specifieke toestemming’ betekent dat de mensen op de foto weten voor welk doel de foto zal worden gebruikt. Belangrijk om te weten is dat de persoon op de foto zijn of haar toestemming altijd kan intrekken. Dit is anders wanneer de geportretteerde schriftelijk heeft verklaard dat de toestemming niet zal worden ingetrokken. In de praktijk wordt daarom veel gebruik gemaakt van zogenaamde quitclaims, die ook wel model release forms of portretrechtvrijwaringen worden genoemd. Hierin geeft je toestemming voor het gebruik van de foto én voor het feit dat die toestemming niet kan worden ingetrokken.
Maak je foto’s in opdracht voor niet-journalistiek gebruik, dan is het verstandig om met je opdrachtgever te overleggen over het verkrijgen van toestemming van de mensen die gefotografeerd zullen worden en vast te leggen dat de toestemming niet kan worden ingetrokken.
