Zorgen over zzp-wetsvoorstel; NVJ organiseert online ledenbijeenkomst

Foto: Vasily Pindyurin

Het wetsvoorstel Verduidelijking Beoordeling Arbeidsrelaties en Rechtsvermoeden (VBAR) stuurt aan op een scherper onderscheid tussen freelancers en werknemers om problemen zoals gedwongen schijnzelfstandigheid of oneerlijke concurrentie op arbeidsvoorwaarden te verminderen. Het wetsvoorstel ligt nu bij de Raad van State, waarna de parlementaire behandeling volgt door de Tweede en Eerste Kamer. De beoogde invoering van het wetsvoorstel is 1 januari 2026.

Handhaving door Belastingdienst

Daarnaast gaat de Belastingdienst vanaf 1 januari 2025 handhaven op schijnzelfstandigheid bij opdrachtgevers/werkgevers. De verwachting is dat opdrachtgevers veel voorzichtiger gaan worden met het inhuren van freelancers. Dit gaat een grote impact hebben op de freelance praktijken van veel freelancers. Dit geeft veel onrust onder de freelancers.

Zorgen om mogelijk verlies van opdrachtgevers

Afgelopen week werd al een deel van de freelancers bij de omroep overvallen door plannen van de NOS om als opdrachtgever de inhuur van freelancers rigoureus aan te passen. Ook bij de grote uitgevers zien we soortgelijke bewegingen.

De grote zorg is dat freelancers straks belangrijke opdrachtgevers gaan verliezen. Wat betreft de NVJ mag dit nooit het gevolg zijn van deze aanpassingen en mogen freelancers niet het kind van de rekening worden van nieuw beleid.

Freelance werken hoort bij de journalistiek

Opdrachtgevers zullen wellicht hun beleid moeten aanpassen, bepaald werk zal in de toekomst eerder in dienstverband moeten worden gedaan, maar de NVJ vindt ook dat freelance werken bij de journalistiek hoort en dat willen we waarborgen. De NVJ wil hierover met haar freelance-leden in gesprek, zodat zij straks ook met een duidelijk eisenpakket naar de opdrachtgevers kan en zo nodig aanpassingen kan afdwingen om freelance werken mogelijk te laten blijven.

Wanneer: donderdag 11 juli, 12.00-13.00 uur
NVJ freelance leden hebben op 2 juli een nieuwsbrief ontvangen met daarin een Zoomlink om deel te nemen aan de online bijeenkomst.

De NVJ in gesprek met minister, freelancers en opdrachtgevers

De nieuwe minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid moet de voorgenomen wetgeving eerst nog door de Eerste en Tweede Kamer zien te krijgen. De NVJ zal voorafgaand met minister Eddy van Hijum (NSC) van SZW in gesprek gaan over de impact die de voorgenomen wet VBAR in de huidige vorm zal hebben. Voordat we richting de minister gaan zullen we met freelancers vanuit de omroepen en uitgeverijen in gesprek gaan om hun zorgen te horen.

Ook zullen we in gesprek gaan met opdrachtgevers. Opdrachtgevers maken volop gebruik van de inzet en flexibiliteit van freelancers en dankzij die flexibiliteit konden en kunnen opdrachtgevers doen wat ze doen. Nu er mogelijk een nieuwe wet aankomt, verwacht de NVJ dat opdrachtgevers verantwoordelijkheid nemen richting hun freelancers en oplossingen aandragen zodat freelancers kunnen blijven werken. Dit is een gezamenlijk probleem. Een eerste stap is dat opdrachtgevers zich ook echt als opdrachtgevers moeten gaan gedragen en niet als ‘verkapte’ werkgevers: daar horen onderhandelingsruimte én in gezamenlijkheid tarief bepalen bij.

Wat staat er in het wetsvoorstel VBAR?

In het najaar van 2023 werd een nieuw wetsvoorstel voor het werken met zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers) gepubliceerd. De nieuwe wet Verduidelijking Beoordeling Arbeidsrelaties en Rechtsvermoeden (VBAR) moet ervoor zorgen dat de regels met werknemers en zelfstandigen duidelijker worden. Het nieuwe kabinet Schoof is voornemens dit voorstel over nemen, zo staat te lezen in het Hoofdlijnenakkoord.

De plannen zullen veel impact hebben op de journalistieke arbeidsmarkt voor freelancers en de wijze waarop zij als freelancer mogen werken. Zo zal de nieuwe wet vooral gevolgen hebben voor die freelancers die op redacties werken en hetzelfde werk doen als werknemers - het zogeheten zij-aan-zij criterium.

Toetsingskader

Het wetsvoorstel beoogt opdrachtgevers en opdrachtnemers meer duidelijkheid te geven over werken als zelfstandige. Daarvoor heeft het kabinet een toetsingskader gemaakt op basis van de huidige relevante rechtspraak.

Wanneer heb je een arbeidsovereenkomst volgens de wet VBAR?

In het toetsingskader zijn de volgende omstandigheden opgenomen die – wanneer van toepassing – wijzen op een arbeidsovereenkomst:

A. Werkinhoudelijke aansturing

De werkgevende is bevoegd om aanwijzingen en instructies te geven over de wijze waarop de werkende de werkzaamheden moet uitvoeren en de werkende moet deze ook opvolgen.
De werkgevende heeft de mogelijkheid om de werkzaamheden van de werkende te controleren en is bevoegd om op basis daarvan in te grijpen.

B. Organisatorische sturing

De werkzaamheden worden verricht binnen het organisatorisch kader van de organisatie van de werkgevende.
De werkzaamheden hebben een structureel karakter binnen de organisatie.
Werkzaamheden worden zij-aan-zij verricht met werknemers die soortgelijke werkzaamheden verrichten.

Het is niet meer relevant of de werkzaamheden behoren tot de kernactiviteit van de organisatie, zoals dat in de eerdere versie van het wetsvoorstel stond.

Wanneer ben je zelfstandige volgens de wet VBAR?

In het toetsingskader zijn de volgende omstandigheden opgenomen die – wanneer van toepassing – wijzen op werken als zelfstandige:

C. Eigen rekening en risico

De financiële risico’s en resultaten van de werkzaamheden liggen bij de werkende.
Bij het verrichten van de werkzaamheden is de werkende zelf verantwoordelijk voor gereedschap, hulpmiddelen en materialen.
De werkende is in het bezit van een specifieke opleiding, werkervaring, kennis of vaardigheden, die in de organisatie van de werkgevende niet structureel aanwezig is.
De werkende treedt tijdens de werkzaamheden zelfstandig naar buiten.
Er is sprake van een korte duur van de opdracht en/of een beperkt aantal uren per week.

Hoe toets je of je daadwerkelijk zelfstandige bent?

Het is de bedoeling dat opdrachtgever en opdrachtnemer op basis van deze omstandigheden zelf kunnen beoordelen op welke basis de werkzaamheden worden verricht. Er zijn vijf omstandigheden die wijzen op een arbeidsovereenkomst en vijf omstandigheden die wijzen op werken als zelfstandige.

Als de beoordeling op basis van deze omstandigheden geen duidelijke uitkomst biedt, dan kan aanvullend worden gekeken naar de zogenaamde C+ omstandigheden. Dit zijn omstandigheden die geen betrekking hebben op de betreffende opdracht maar op hoe de zelfstandige zich daarbuiten in het economisch verkeer gedraagt. In het wetsvoorstel wordt het volgende genoemd:

De werkende heeft meerdere opdrachtgevers per jaar.
De werkende besteedt tijd en/of geld aan het verwerven van een reputatie en het vinden van nieuwe klanten of opdrachtgevers.
De werkende heeft bedrijfsinvesteringen van enige omvang.
De werkende gedraagt zich administratief als zelfstandig ondernemer: is ingeschreven bij de KVK, is btw-ondernemer en/of heeft recht op de fiscale voordelen van het ondernemerschap (zoals ondernemersfaciliteiten).
Handhaving van de Belastingdienst op schijnzelfstandigheid

Het wetsvoorstel VBAR – dat dus is gebaseerd op de al geldende rechtspraak - is de opvolger van de wet DBA. Deze werd, op enkele uitzonderingen na, niet gehandhaafd; het zogenaamde handhavingsmoratorium. Het kabinet heeft vorige week in antwoord op Kamervragen laten weten dat het nog steeds van plan is dit moratorium op te heffen per 1 januari 2025. De Belastingdienst is dit nu aan het voorbereiden. Verdere informatie kun je vinden in het Handhavingsplan arbeidsrelaties 2024.

Vanaf 1 januari 2025 gaat de Belastingdienst handhaven op schijnzelfstandigheid. Als een opdrachtgever een zelfstandige inhuurt die eigenlijk werkzaam is op basis van een arbeidsovereenkomst, dan moet de opdrachtgever eigenlijk loonheffingen en sociale premies afdragen.

De NVJ verwacht, en ziet dit ook al gebeuren, dat een opdrachtgever meer en meer het zekere voor het onzekere kiest en voor bepaalde werkzaamheden minder of helemaal geen freelancers meer inhuurt.

Wat moet je nog meer weten?

De overheid wil dat mensen in de juiste contractvorm werken. Freelancen blijft dus mogelijk binnen de kaders van de beoogde wet.
Er komt een zogeheten uurtarief van rechtsvermoeden werknemer. Hierbij wordt het makkelijker om een arbeidsovereenkomst te claimen als je onder een bepaald uurtarief verdient. Dit tarief stijgt mee met het wettelijk minimumloon.
Opdrachtgevers hebben een verantwoordelijkheid om oplossingen aan te dragen richting hun freelancers. Wij adviseren je om met je opdrachtgever in gesprek te gaan en de vraag neer te leggen hoe hij de invulling gaat geven aan het opdrachtgeverschap.
De overheid werkt aan het verkleinen van de (fiscale) verschillen tussen werknemers en freelancers. Bovenstaande ontwikkelingen kun je niet los zien van de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering vanaf 2028/2029 en de afbouw van de zelfstandigenaftrek. Over deze onderwerpen zullen we je later uitgebreid informeren.
De Belastingdienst gaat handhaven vanaf 1 januari 2025. Freelancers (en opdrachtgevers) hoeven niet te vrezen dat ze door de Belastingdienst met terugwerkende kracht worden beboet.*.

*in civiel rechtelijke procedures kan wel naar het verleden worden gekeken.

Vragen?

Vragen over de inhoud en de uitwerking van de wetgeving VBAR kun je als lid stellen aan onze juristen via het juridisch spreekuur van NVJ Advocaten en Juristen. Denk je dat je eigenlijk werkzaam bent op basis van een arbeidsovereenkomst en wil je deze bij je opdrachtgever claimen? Neem dan ook contact op met een van onze juristen of advocaten. Uiteraard kun je ook je zorgen en mening met ons delen. Neem dan contact op met Milen van Boldrik, secretaris Zelfstandigen, mvanboldrik@nvj.nl.