Wie mag er kandidaat zijn – en wie niet

foto: Fenna Jensma

De ironie wil dat Van de Beek in die functie “de verbinding (wil) zoeken met de groeiende groep mensen die zich keren tegen de massamedia”. Nu weet ik niet of ophef ook als ‘verbinding’ telt, maar van wrijving was zeker sprake. Het bestuur en zijn secretaris kregen op twitter te horen dat zo iemand ‘niet welkom’ hoort te zijn, diens kandidatuur ongepast was en de NVJ naïef was, of is, om dit ‘goed’ te vinden. Een enkeling zei alvast z’n lidmaatschap op – ziezo, probleem opgelost.

Van de Beek werkte lang voor Elsevier en daarna voor ‘de Andere Krant’ en veel Russische media. Nu is hij met maar liefst zes anderen kandidaat voor één zetel in het beleidsteam Persvrijheid, een adviesorgaan van het bestuur. Er is dus keuze genoeg.

Hands-off past ook bij de NVJ als laagdrempelige vereniging die zich principieel verre houdt van een kwalitatieve toetsing van (nieuwe) leden. En niet alleen omdat in een pluriform medialandschap dat neerkomt op het openen van de doos van Pandora. De vraag wie er écht journalist is, NVJ-lid of niet, komt binnen de vereniging pas aan de orde als zo iemand over een perskaart wil beschikken. Dan kijken we of zo iemand voldoet aan art. 3 van de Statuten. En wordt er getoetst of de aanvrager een redelijk deel van z’n inkomen uit de daarin omschreven journalistieke arbeid weet te verwerven.

Lukt dat, dan krijg je zo’n kaart – veel geluk ermee. Daarmee is in beginsel de kous af. Als blijkt van een ernstige schending van de beroepscode en daarmee schade aan de NVJ is royement mogelijk. Dat komt vervolgens ook voor. Maar tot dat moment is ieder lid vrij zich te uiten, discussies binnen de vereniging aan te gaan en zich te kandideren. Een ballotage voor kandidaatstelling binnen de NVJ kennen we alleen voor het hoofdbestuur. Een vertrouwenscommissie toetst dan of er sprake is van conflicterende belangen bij kandidaten. Voor alle andere rollen stellen leden zich zélf verkiesbaar. Het resultaat laten we over aan de waakzaamheid van de leden zelf.

Ik heb deze open houding altijd een charmante oplossing gevonden. De facto is journalistiek immers niet meer dan de professionele uitoefening van een grondrecht dat iedere burger heeft. Toen ik begin jaren ‘90 bij de EU als correspondent fungeerde moest ik tevoren nog bij de Belgische federale overheid langs voor een beroepserkenning. Het leverde me een indrukwekkende perskaart op, een aluminium bordje met PERS/PRESSE voor in de auto en korting op de Spoorwegen. Zo gaat het nog steeds in veel landen. Maar is dat wenselijk? Is een journalist pas journalist als de staat dat per accreditatie goedkeurt? Of ben je dan pas écht van de ‘mainstream’ media? Zegt u het maar. “Bij ons” gaat de journalistiek over de journalistiek. Gelukkig maar.

Dat neemt allemaal niet weg dat de vraag op tafel ligt of deze open houding nog past bij een gepolariseerde tijd waarin de journalistiek onder vuur ligt, aanvallen op de integriteit en de veiligheid van journalisten voorkomen en sommigen zich de rol van ‘journalist’ aanmeten om agitatie te bedrijven, nieuws te manipuleren of zelfs te vervalsen.

Moet bijvoorbeeld de marginale toetsing van kandidaten voor het hoofdbestuur door een vertrouwenscommissie voortaan óók voor de andere verkiesbare functies binnen de vereniging gaan gelden? Het zou een stap kunnen zijn. Maar ik verwacht er geen wonderen van. Het zijn vooralsnog in beginsel de leden die het echte onderscheid maken – door te stemmen. En zo de NVJ ook te beschermen tegen invloeden die ongewenst zijn. Er staat dus wat op het spel bij deze verkiezingen.

Folkert Jensma
Vice-voorzitter bestuur NVJ