Vier vragen over het INSI-convenant

Een fotojournalist, Israëlische grenswachten en een vrouw met een Palestijnse vlag op de bezette Westelijke Jordaanoever, oktober 2019. Foto Jaafar Ashtiyeh/AFP.

Wat is het INSI-convenant?

Het International News Safety Institute is de organisatie die het convenant opstelde in 2014, naar aanleiding van de moord op de journalisten James Foley en Steven Sotloff. Het convenant is een lijst van veiligheidsprincipes en -praktijken voor internationale nieuwsorganisaties en de freelancers die met hen samenwerken.

Het convenant bevat richtlijnen zowel voor individuele journalisten als voor nieuwsorganisaties. De originele Engelse versie en de vertaalde versie van het convenant zijn onderaan dit bericht te downloaden.

Wie hebben het ondertekend?

Veel internationale nieuwsorganisaties ondertekenden het convenant, waaronder Guardian Media Group, USA Today en persbureaus AFP, AP, Bloomberg en Reuters. In Nederland waren de ondertekenaars tot nu toe NRC, Vrij Nederland, de publieke omroepen en het ANP. Nu het convenant onderdeel is geworden van de cao zullen alle commerciële titels (dagbladen en tijdschriften) in Nederland zich committeren aan het convenant.

Wat verandert er in de praktijk door het convenant?

Het convenant stelt dat freelancers in conflictgebieden dezelfde bescherming genieten als mensen in vaste dienst. Dat is een grote stap vooruit, vindt Ana van Es, oud-correspondent in het Midden-Oosten voor de Volkskrant. Van Es: “Tot nu toe was het mogelijk dat wanneer een freelancer gegijzeld werd in bijvoorbeeld Syrië of Mali een mediaorganisatie kon zeggen: ‘wij zijn niet verantwoordelijk’. Dat kan nu niet meer.”

Van Es wijst ook op de verantwoordelijkheid voor lokale journalisten, zoals fotografen die worden ingezet door een nieuwsorganisatie. “In hoeverre is de nieuwsorganisatie aansprakelijk voor de veiligheid van een lokale journalist? Dat is nu helderder: ook die moeten ze behandelen alsof het een van de eigen werknemers betreft.”

Een kritische kanttekening van Van Es is dat in het convenant niets is opgenomen over fixers, terwijl die volgens haar heel kwetsbaar zijn. “Ik heb een heel kerkhof aan fixers achtergelaten, mensen die niet meer konden werken, ontvoerd zijn of omgekomen.”

Wat vindt de NVJ?

“We zijn blij dat alle grote titels de inhoud van het INSI convenant onderschrijven”, zegt Milen van Boldrik, secretaris van de ledengroepen NVF en Freelancers. Naast verantwoordelijkheid wijst ze op de gevolgen van het convenant voor de freelance tarieven. “Met het ondertekenen van het convenant laten opdrachtgevers aan freelancers zien dat ze hun veiligheid serieus nemen en bereid zijn daarin te investeren. Aan freelancers willen we daarom de oproep doen genoeg middelen en het juiste tarief te vragen.”

Tot slot benadrukt de NVJ dat het convenant niet uitsluitend van toepassing is in conflict- of oorlogsgebieden. ‘Gevaarlijke gebieden’, zoals in het convenant staat, kunnen ook plekken in Nederland zijn waar journalisten te maken krijgen met bedreigingen of onveilige situaties.