Universiteitsbladen bedreigd door censuur en bezuinigingen

De NVJ en de Vereniging voor Wetenschapsjournalistiek en -communicatie Nederland (VWN) zien een zorgelijke trend van censuur bij de hogeschool- en universiteitsbladen. De VWN organiseert daarom woensdag 20 maart een bijeenkomst om hierover te discussiëren en aandacht te vragen. De NVJ onderzoekt hoe instellingsbladen hun onafhankelijkheid waarborgen.

Studenten van de Universiteit van Amsterdam , locatie Roeterseiland. Foto: Mariette Carstens

De aanleiding is een reeks recente voorvallen. Redacties van onder andere de TU Eindhoven, de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN),  en ook andere instellingen staan onder druk van universiteitsbesturen om onwelgevallige artikelen niet te publiceren of geen gehoor te geven aan kritiek. Ook kunnen besturen financieel dreigen, zoals bij onafhankelijk platform ScienceGuide het geval is geweest. Het afgelopen jaar zagen verschillende bladen zich geconfronteerd met beperkingen van hun persvrijheid. Toen de hoofdredacteur van Cursor door de TU Eindhoven uit zijn functie werd ontheven, zette de redactie uit protest hun site op zwart.

Journalistieke principes en belangen instituut

Gemene deler is dat artikelen niet slechts worden gewogen op basis van journalistieke principes maar ook worden beoordeeld op de mate waarin ze de belangen van het instituut dienen. Daarmee worden de redacties te snel gereduceerd tot verlengstuk van de communicatieafdeling. Het uitdragen van de instituutsbelangen is echter niet hun journalistieke taak en doet ook afbreuk aan de open discussiecultuur die cruciaal is voor wetenschap en onderwijs. De spanning tussen journalistieke en institutionele belangen is onvermijdelijk, maar het is verontrustend dat de universiteiten de academische vrijheid en de bescherming van het eigen personeel soms meer dreigen te waarborgen dan de journalistieke onafhankelijkheid, die evenzeer een voorwaarde is voor het functioneren van de wetenschap.

Oproep om onafhankelijkheid redacties te respecteren

De NVJ en VWN roepen instellingen op de onafhankelijkheid van de redacties te respecteren en de bladen te koesteren, ook of juist wanneer deze kritisch over hun alma mater schrijven. Dat heeft waarde: zo kwam de Universiteit Leiden terug op een plan om in haar gebouwen slimme camera’s te plaatsen, nadat de redactie van Mare onthulde dat deze de privacy van studenten en werknemers kunnen schenden. De relaties tussen bladen en instellingen gaan ver terug en hebben menig crisis overleefd. Deze bladen zijn tevens creatieve kraamkamers die veel bekende schrijvers en journalisten hebben voortgebracht. De NVJ en VWN gaan graag in gesprek met zowel besturen als redacties om te waarborgen dat deze rijke traditie de voortzetting krijgt die ze verdient.