Steeds meer freelancers durven op te staan

Door Lisa Koetsenruijter (foto: Els Zweerink) 

Als organizer en campaigner hoopte ik de afgelopen maanden volop bezig te zijn met fysieke bijeenkomsten, acties rondom petities, en het afspreken met actiegroepen freelancers; alles onder het mom van Journalistiek Heeft een Prijs. Helaas ziet de wereld er sinds half maart anders uit, en zijn mijn werkzaamheden voor de NVJ anders verlopen dan gepland. Als afsluiting van mijn tijd voor het project bracht ik freelancers bijeen op een meet-up over jezelf organiseren.

Waarom een fysieke bijeenkomst? Omdat we eerder, voor het laatst in februari, merkten dat dat toch de beste manier is om mensen met elkaar in gesprek te krijgen. Freelancers van verschillende media kunnen elkaar op een laagdrempelige manier ontmoeten. Niet via webcams, weinig fysieke afstand, maar met een borrel in de hand telefoonnummers uitwisselen. De Coöperatie heeft een grote zaal, waar we op veilige wijze zo’n dertig mensen konden ontvangen. Natuurlijk na het treffen van de nodige voorzorgsmaatregelen.

Het doel: freelancers inspireren en informeren over jezelf organiseren als groep en zo verbetering bewerkstelligen. Vier sprekers vormden het programma: algemeen secretaris Thomas Bruning, ‘bondgirl’ Linda Vermeulen, ikzelf, naast organizer ook freelancer voor de Volkskrant, en wetenschapsjournalist Arno van ‘t Hoog.

Het was een gek, maar ook mooi gezicht vanaf het podium: een twintigtal freelancers op stoelen met steeds anderhalve meter ertussen, uitgespreid over een zaal waar je normaal met gemak honderd mensen in kwijt kunt. Via een livestream keek nog een kleine groep mee.

Peptalk

Algemeen secretaris Thomas Bruning opende de middag: ‘Het is voor mij voor het eerst dat ik zo weer in het echt leden zie. Ga ik jullie een peptalk geven? Ja en nee. We hadden ons dit jaar anders voorgesteld. Een dag voor de eerste serieuze persconferentie stonden we in de startblokken met een petitie. We hebben toen overlegd: dit gaat niet goed vallen. De plannen zijn aangepast. Het is nu minder buitenkant, freelancers moeten meer zelf intern in actie komen. En ik ben blij om te zien dat dat gebeurt. Steeds meer groepen weten, bijna ondergronds, op redacties duidelijk te maken dat ze zich kunnen organiseren, dat je als hoofdredactie niet meer om de freelancers heen kunt. Wij zien dat bij de NVJ als een belangrijke vorm van actievoeren, die we graag blijven ondersteunen.’

Winkelmedewerkers vs. freelancers

‘Bondgirl’ Linda Vermeulen volgde met inspiratie voor de aanwezige journalisten. Zij is FNV-bestuurder en voerde als ‘vakbondsvrouw in de winkelstraat’ succesvol actie met personeel van onder meer de Bijenkorf. Hoe verhoudt wat Vermeulen doet zich tot wat freelancers ervaren? ‘Jullie zijn als groep misschien diffuser en minder geconcentreerd op één locatie, maar je kunt alsnog samen je onvrede benoemen en agenderen. Door je bijvoorbeeld per medium te organiseren, of naar buiten zichtbaar te worden. De parallel is: je zult zelf iets moeten doen. En de gemeenschappelijkheden zoeken als groep, ook al heb je allemaal je eigen onderneming. Behaal je samen een kleine overwinning, dan kan dat een opmaat zijn naar een volgende.’

Vertegenwoordiging

Mijn beurt om de zaal op de hoogte te brengen van de ontwikkelingen bij de Volkskrant. Daar zijn we namelijk sinds een tijd met een informele vertegenwoordiging van freelancers in gesprek met de hoofdredactie. Een korte voorgeschiedenis (waaruit een boel is weggelaten): in oktober 2019 overhandigde de redactieraad een brief over de positie van freelancers aan de nieuwe hoofdredactie, ondertekend door 158 redactieleden. In die brief een drietal pijnpunten, waaronder de vertegenwoordiging van freelancers in vergaderingen en besluitvorming. De hoofdredactie gaf aan open te staan voor een vorm van vertegenwoordiging. Toen is een groep van vijf, onder wie ik, opgestaan om namens alle freelancers in gesprek te gaan over de werkomstandigheden.

Waar onze collega’s bij NRC kozen voor een open actie, en Linda Vermeulen sprak over zichtbaar zijn bij de klant, houden wij het onder de radar. We hebben nu twee gesprekken gevoerd met managing editor Annieke Kranenberg over uiteenlopende onderwerpen zoals perspectief, werkzekerheid en tarieven. Op de inhoud kan ik hier niet te veel ingaan, wel kan ik de tips delen die ik ook aan de zaal meegaf, voor als je zelf (als groep) in gesprek wilt met de hoofdredactie:

• Massa is macht. Als vertegenwoordiging putten wij voornamelijk uit een appgroep met zo’n zestig freelancers. Daar zetten we vragen uit, soms in de vorm van anonieme enquêtetjes (SurveyMonkey werkt daar goed voor) en houden we een vinger aan de pols over wat er speelt onder freelancers. Via de uitnodigingslink van een groepsapp kun je deze ‘achterban’ ook makkelijk groter maken.
• Zorg voor een diverse vertegenwoordiging. Bij ons bestaat-ie uit twee eindredacteuren, twee schrijvende freelancers en een van de afdeling audiovisueel. Niet uniform, maar veel stemmen ontbreken nog, zoals de fotografen en vormgevers. Elke subgroep kent zijn eigen uitdagingen, dus hoe meer stemmen er vertegenwoordigd zijn, hoe beter.
• Betrek ook de mensen in dienst. Zo verenig je twee fronten en laat je zien dat ook voor collega’s met een contract de omgang met freelancers een belangrijk onderwerp is. Leden van de redactieraad kunnen bijvoorbeeld helpen met mails rondsturen, of het contact leggen met de hoofdredactie. Bij onze vergaderingen is ook altijd een lid van de redactieraad aanwezig, zodat wat wordt besproken ook naar dat orgaan wordt teruggekoppeld.
• Hoe informeel je status ook is, benader elk gesprek als een formele vergadering. Wij sturen van tevoren een agenda, bespreken voor wie welke punten behandelt, en maken notulen tijdens het gesprek. Zo kunnen we ook makkelijk aan de geïnteresseerde freelancers laten weten wat we hebben besproken en afgesproken.
• Verplaats je ook in de hoofdredactie. Frame je wensen zo, dat je ook duidelijk maakt hoe de krant er zelf beter van wordt. Zo hebben wij, toen er even onduidelijkheid was over de vergoeding van niet-gepubliceerde stukken, aangegeven dat de loyaliteit van (goede) freelancers ook niet oneindig is, en de krant moet oppassen ze niet kwijt te raken aan een (beter) betalende opdrachtgever.

Tarievencalculator

Afsluiter van de middag was wetenschapsjournalist Arno van ‘t Hoog. Hij is als lid van de Werkgroep Lage Tarieven betrokken bij de ontwikkeling van een nieuwe tarievencalculator. ‘Dat wordt een simpele tool met schuifjes, waarin je snel kunt zien wat een goed freelance equivalent is van een bruto cao-loon. Die kunnen freelancers vervolgens gebruiken voor bewustwording over wat ze zouden moeten verdienen. Ook is het in te zetten bij onderhandelingen. En interessant voor de collega’s in dienst, die misschien denken dat freelancers hoge uurtarieven vragen.’ De aanwezigen kregen een voorproefje, en hopelijk gaat de calculator nog deze maand live. We houden je op de hoogte.