Ruim de helft van mediafreelancers kon amper tot niet rondkomen in 2020

dinsdag 6 juli 2021

Hebben corona en de beperkende maatregelen in 2020 impact gehad op het werk en inkomen van freelance journalisten, fotojournalisten, schrijvers en fotografen? Daar lijkt het wel op. Het aantal betaalde uren is in de coronaperiode gekelderd met 24 procent en het bruto jaarinkomen daalde met zo’n 13 procent. Na het veelbelovende jaar 2019 geven de deelnemers die hebben meegewerkt aan het onderzoek Mediafreelancers Corona Monitor 2020 vaker aan dat zij amper van de journalistiek kunnen leven. Zij vroegen net zo vaak de steunmaatregel Tozo aan als sectoren die helemaal stil kwamen te liggen door corona. Ook zijn de deelnemers aan het onderzoek in het coronajaar voor meer dan de helft afhankelijk van niet-journalistieke opdrachtgevers. Het mediabrede onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de NVJ en Auteursbond met steun van de collectieve beheersorganisaties Lira en Pictoright.

Corona en thuiswerken - Robin Utrecht ANP-small_0.jpg

Thuiswerken tijdens de coronacrisis. Foto: Robin Utrecht/ANP/Hollandse Hoogte

Samenvatting

inkomensdeel uit journalistieke opdrachten daalt (47% in 2020);
52% van de respondenten komt in 2020 amper of niet rond;
30% heeft steun gekregen uit Tozo1; nog eens 15% had steun gewild maar werd afgewezen of kwam er niet voor in aanmerking;
fototarief daalt in de coronaperiode verder tot gemiddeld € 54.

> Download hier het onderzoeksrapport Mediafreelancers Corona Monitor 2020 [pdf]

> Bekijk hier de factsheet van het onderzoek [pdf]

Profiel gemiddelde freelancer in de Corona Monitor 2020

De deelnemers aan het onderzoek zijn gemiddeld 56 jaar, hebben zo’n 20 jaar werkervaring en bestaan net als in voorgaande jaren uit merendeels mannen (60%). De (foto)journalisten, schrijvers en fotografen in de uitgevers- en mediasector werken in 2019 gemiddeld 881 betaalde uren, in 2020 loopt dit terug tot 813 uur. Wanneer het aantal uren in de coronaperiode vanaf half maart wordt vergeleken met dezelfde periode in 2019 dan daalt dit met bijna een kwart van 685 naar 519 uur (-24%). De orderportefeuille is stabiel gebleven op zo’n 4,5 maand werk.

De grootste groep respondenten doet in 2020 journalistiek schrijfwerk (62%), gevolgd door schrijfwerk algemeen (55%), fotografie (35%) en journalistiek werk op internet (27%). De meeste freelancers werken voor vaktijdschriften en bedrijven, gevolgd door publiekstijdschriften, landelijke omroepen en dagbladen, andere gedrukte media, overheden, regionale omroepen en dagbladen, PR-bureaus, internetorganisaties, opinieweekbladen en lokale omroepen en huis-aan-huisbladen. In coronatijd wordt voor alle soorten opdrachtgevers minder gewerkt, waarbij de daling het hoogst is bij bedrijven en vaktijdschriften en het laagst bij internetorganisaties, lokale omroepen en huis-aan-huisbladen.

Meer dan de helft kan amper tot niet rondkomen in 2020

Hebben corona en de beperkende maatregelen ervoor gezorgd dat werk wegviel, inkomsten daalden of dat er naar andersoortige opdrachten moest worden uitgezien? Zeventig procent van de respondenten zegt dat opdrachten niet door zijn gegaan of zijn afgezegd. Deze opdrachten hadden vaak te maken met evenementen, congressen, lezingen en presentaties, of opdrachten in de culturele sector of reiswereld. Ook geven de respondenten aan dat reisbeperkingen hen parten hebben gespeeld of dat zij meer thuis zijn bijgesprongen met schoolgaande kinderen.

Uit de cijfers blijkt dat het inkomensaandeel van enkel journalistieke opdrachten bij de respondenten minder dan de helft is in 2020 (47% tegenover 51% in 2019). Vijf procent van het inkomen in 2020 komt uit een van de financiële steunmaatregelen die in het coronajaar in het leven zijn geroepen.

2019 juist wel goed jaar

Het jaar 2019 lijkt na een aantal mindere jaren de start te zijn geweest van een betere periode voor de freelancers in de mediasector. Duidelijk minder freelancers (26%) zijn aangewezen op het inkomen van een partner, in de jaren daarvoor was dat nog 40 procent. Maar toen kwam corona. In 2020 stijgt de financiële afhankelijkheid in 2020 dan weer naar 40 procent. Het antwoord op de vraag of freelancers financieel rond kunnen komen geeft een schrijnend beeld. Het percentage dat zegt amper of niet te kunnen rondkomen van journalistiek werk neemt toe van 37 procent in 2019 tot 52 procent in 2020.

Financiële hulp in coronajaar

Ongeveer 30 procent heeft in 2020 landelijke steunmaatregelen aangevraagd en gekregen. Ruim de helft zegt geen steun nodig te hebben gehad. Ook heeft bijna 30 procent steun vanuit Tozo1 (tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers) ontvangen. Op het Noodfonds van de NVJ en dat van de Auteursbond hebben weinig respondenten een beroep gedaan, respectievelijk 2 en 1 procent. Wel is er binnen de eigen sociale kring meer aangeklopt voor hulp: die kwam van familie en vrienden (25%), collega’s (13%), werkverleners (12%) en netwerken en verenigingen (10%).

Overigens heeft corona ook kansen geboden, vindt 44 procent van de respondenten. Ruim een kwart ziet kans nieuwe doelgroepen te bereiken, bijna een derde om meer digitaal en online aanbod te maken, meer dan 20 procent is nieuwe samenwerkingen aangegaan en ruim een kwart is zaken anders gaan organiseren.

Uurtarief gelijk, woordtarief gestegen

De ontwikkeling van de verschillende tarieven geeft een wisselend beeld. Het uurtarief is met 63 euro nagenoeg gelijk gebleven. Wel krijgen freelancers die alleen voor mediaorganisaties werken een beduidend lager uurtarief, rond de 40 euro. Voor wat betreft de woordprijzen: deze zijn sterk gestegen in 2019 van 29 cent naar 41 (+41%) en blijven in 2020 nagenoeg gelijk.

Foto- en opdrachttarieven dalen

Slechter is het gesteld met de fototarieven. In 2014 wordt nog gemiddeld 78 euro voor een foto betaald, in 2019 is dit 58 euro en in de coronaperiode loopt dit terug tot 54 euro. Ook de opdrachttarieven dalen in 2020, mogelijk als gevolg van kleinere opdrachten. In 2019 stijgen de opdrachttarieven nog van gemiddeld 550 euro in de jaren 2014-2018 tot 780 euro. Dan zakt de betaling sterk, eerst naar 329 euro per opdracht in de eerste tien weken van 2020. Over heel 2020 komt dit neer op gemiddeld 596 euro. De bruto jaarinkomsten daalt van gemiddeld 32.900 euro in 2019 naar 28.700 in 2020 (-13%).

Mediafreelancers Corona Monitor 2020

De Mediafreelancers Corona Monitor 2020 is een speciale editie van de Monitor Freelancers en Media (MFM) die in opdracht van de NVJ en de Auteursbond is uitgevoerd door bureau HTH Research. Aan de enquête namen 380 leden van de NVJ en Auteursbond deel en aangeslotenen van collectieve beheersorganisaties LIRA en Pictoright. Het percentage respondenten lag in de voorgaande jaren van MFM ongeveer de helft hoger. Dit verschil heeft volgens het onderzoeksbureau met name te maken met de complexiteit van de vragenlijst. De vragen hadden zowel betrekking op het werk en inkomen in 2019, de eerste tien weken van 2020 als de resterende maanden van 2020 toen de coronamaatregelen van kracht waren. Ondanks minder deelnemers aan de enquête concludeert HTH Research dat de respondenten een goede afspiegeling zijn van de ledenbestanden.

Reacties

Lisa Koetsenruijter, belangenbehartiger Freelancers NVJ: ‘Dat de grote uitgeverijen vorig jaar miljoenenwinsten maakten, is helaas niet of nauwelijks terug te zien in de nieuwste resultaten van onze monitor. Freelancers worden nog steeds gebruikt als verdienmodel, en aan het hoge aantal steunvragers lijkt af te lezen dat de flexibele schil in tijden van crisis inderdaad de eerste klappen opvangt. Freelancers vormen ondertussen bijna de helft van de beroepsgroep. Dat zo’n groot deel van de journalisten in zo’n precaire positie verkeert, is zorgelijk. Staat de journalistiek onder druk, dan staat de informatievoorziening binnen de democratie onder druk. Hopelijk kunnen we daar, gesteund door het SER-advies, snel verandering in brengen. De NVJ zet zich in voor een gelijk speelveld, waarin ook freelancers veilig, onafhankelijk en vrijuit hun werk kunnen doen.’

Miro Lucassen, voorzitter sectie Journalistiek/Non-fictie Auteursbond: ‘Voor het eerst in dit langlopende onderzoek kan meer dan helft van de zelfstandige journalisten niet rondkomen van journalistiek werk en nog altijd is vier op de tien afhankelijk van het inkomen van een partner. Logisch dat journalisten meer ander werk gaan doen om het hoofd boven water te houden. Dat gaat ten koste van hun tijd voor waarheidsvinding, onthulling en verslaggeving. Voor een beroep waar hoge eisen aan kennis en prestaties worden gesteld, is dit een absurde situatie, die alleen maar mogelijk is door de verstoorde machtsverhoudingen in de mediasector.'

Ruud Rogier, voorzitter Nederlandse Vereniging van Fotojournalisten (NVF): ‘
‘De zorgelijke daling van het fototarief naar het bedrag van € 54,- per foto laat zien dat de manier waarop er tegen journalistiek beeld wordt aangekeken nog de nodige aandacht verdient bij de grote uitgevers. Journalistiek beeld draagt bij aan een journalistiek verhaal, geeft het gewicht, bevestiging en voegt toe wat in woorden moeilijk te omschrijven is. Het is een krachtige tool om de beschuldiging van nepnieuws bij voorbaat onderuit te schoffelen. Het billijk vergoeden van de freelance fotojournalisten voor geleverd werk verdient meer dan ooit de aandacht van hoofdredacties en uitgevers. Dit zal resulteren in een goed journalistiek product. Een product waar de consument geld voor over heeft én ook zorgt voor veel digitale clicks. Het bedrag van € 54,- euro weerspiegelt dit geenszins.’