Opinie Wilmar Dik – Ondernemen als fotograaf: op naar een beter inkomen

Onlangs heeft de Federatie Beeldrechten een interessant onderzoek laten doen dat inzicht geeft in de economische waarde van de beeld sector in Nederland, Waarde van Beeld, Beeld van Waarde. Uit dat onderzoek blijkt dat het voor beeldmakers niet gemakkelijk is om de waarde van beeld om te zetten naar een gezond inkomen. Een belangrijke conclusie is dat we allemaal in toenemende mate gebruik maken van beeld (onder andere door alle contentplatforms en sociale media), maar dat beeldmakers steeds minder verdienen.

Jammer dat juist de makers van beelden steeds minder verdienen, terwijl het belang van beeld alleen maar toeneemt. Maar eigenlijk is het ook wel logisch. Fotografie is hartstikke leuk. Daarom zijn veel (amateur)fotografen bereid om foto-opdrachten te doen voor (te) lage bedragen. Marktpartijen zijn er uitermate goed in om ervoor te zorgen dat ze zo weinig mogelijk betalen voor beelden. Alleen zijn die bedragen inmiddels zo laag dat het beroep fotograaf behoorlijk aan het uitsterven is.  

Overleggen voor betere tarieven

Tot voor kort mochten zzp-fotografen niet overleggen om een vuist te kunnen maken tegen grote partijen zoals uitgevers. Maar sinds begin 2023 is daar verandering in gekomen. Nu is er wel de mogelijkheid voor zzp’ers om onderling afspraken te maken. De Autoriteit Consument & Markt zegt er het volgende over:

‘Ben je met een klein aantal zzp’ers of heb je samen een klein marktaandeel? Er zijn 2 situaties waarin u als zzp’ers altijd elke afspraak met elkaar mag maken:

• U maakt een afspraak met maximaal 8 zzp’ers. En uw gezamenlijke jaaromzet is niet hoger dan 1,1 miljoen euro.
• Het marktaandeel van de zzp’ers bij elkaar is in Nederland maximaal 10%. En uw afspraak heeft geen invloed op de handel tussen landen in de Europese Unie.’

Dat houdt dus in dat je als groepje fotografen eigenlijk altijd afspraken kan maken. Werk je voor een krant en wil je meer krijgen voor je foto’s? Dan kun je dus vanaf nu zeven andere collega’s benaderen en samen nieuwe prijsafspraken met die krant maken. Een groepje van acht fotografen heeft misschien niet genoeg kracht om grote uitgevers voldoende onder druk te zetten hun tarieven voor fotografie gezond te maken. Maar als je voor een lokale of kleinere krant werkt, die met niet al te veel fotografen werkt, is dat een ander verhaal.

Ondernemen als fotografen

De fotografiemarkt staat niet stil. De afgelopen jaren zijn tarieven steeds verder onder druk komen te staan. Dat komt voor een groot deel omdat partijen die beelden nodig hebben goed zijn in het onderhandelen. En omdat een freelance fotograaf in zijn eentje meestal niet al te sterk staat. Er is een soort van take it- or leave it-mentaliteit, voor jou tien anderen.

Het klopt inderdaad dat er voor jou als fotograaf ook andere fotografen zijn. Maar realiseer je wel dat je opdrachtgever wel met jou werkt en niet met anderen. Het product (je foto’s) zijn uniek. Niemand had de foto’s kunnen maken die jij kan leveren. Als het fijn is om met jou samen te werken, omdat je foto’s kick-ass zijn, je goed communiceert, je portfolio er goed uitziet en je altijd je afspraken nakomt, dan is dat ook iets waard. Het zou op zijn minst een goed freelance tarief per uur waard moeten zijn.

Ga voor jezelf eens na waarom partijen met jou werken. Doen ze dat omdat jij goed bent, of voornamelijk omdat je goedkoop bent? Als je een goede relatie met je opdrachtgever hebt, kun je die persoon best uitleggen waarom je een gezond freelance uurtarief nodig hebt. En dan bedoel ik niet 42 euro per uur, maar bijvoorbeeld het dubbele.

Beroepsfotografen zijn specialisten

We leveren graag supermooie foto’s en doen er alles voor om die te maken. Maar met ons zijn er nog miljoenen andere Nederlanders die ook altijd een camera bij zich hebben. Foto’s van fotografen zijn zeker mooier dan het gemiddelde plaatje uit een smartphone. Maar dat wil niet zeggen dat smartphone-foto’s niet worden gebruikt. Integendeel, ze worden elke dag heel veel gebruikt. Zelfs zo veel dat fotografen jaar na jaar minder werk hebben. En dat hoeft geen probleem te zijn, mits de tarieven van fotografen aan de andere kant omhooggaan.

Beroepsfotograaf zijn is niet gemakkelijk. Je moet in veel dingen goed zijn. Naast dat je foto’s goed moeten zijn, is het ook handig als je goed bent in schrijven, ondernemen, financiën, marketing, communicatie, onderhouden van je website, enzovoorts. Hoe beter je in al die dingen bent, hoe minder je hoeft uit te besteden en hoe lager je je bedrijfskosten kunt houden. Alleen fotografen die hele goede foto’s maken en veel ondernemerskwaliteiten hebben kunnen een gezond tarief vragen en van fotografie leven.

Je tarief berekenen

Je tarieven moet je bepalen door goed te kijken naar je bedrijfskosten, je gewenste inkomen en het aantal facturabele uren die je denkt te kunnen maken. Vooral dat laatste is lastig in te schatten. Ik kan als bedrijfsfotograaf gemiddeld ongeveer 12 uur per week factureren, een persfotograaf zal iets meer werken en een bruidsfotograaf maakt ook weer andere declarabele uren per week. Bepaal dus eerst realistische declarabele uren en ga daarna verder rekenen. Een goed online rekenmodel om je uurtarief te bepalen vind je op ikwordzzper.nl.

Lekker verdienen als fotograaf?

Rijk zul je niet worden van fotografie (op een paar uitzonderingen na), maar een modaal inkomen voor goede fotografen is nog steeds mogelijk, mits je veel zelf kunt.

Realiseer je dat je als beroepsfotograaf een specialist bent. We maken niet 25 uur facturabel per week. Dat is voor een goede tekstschrijver prima te doen maar voor beroepsfotografen anno 2023 niet. Ikzelf mik als bedrijfsfotograaf op ongeveer 12 uur declarabel per week. Om dan uit te komen op een modaal inkomen moet ik die uren wel afrekenen op basis van een gezond tarief. Hoe minder uur je als specialist kan werken, hoe hoger je tarief moet zijn.

Nu zou je kunnen denken dat als ik 12 uur per week kan factureren, ik de overige tijd een andere betaalde baan kan gaan doen. Maar dat gaat niet op. Want de overige 28 uur per week besteed ik aan het zorgen dat ik die 12 uur per week kan factureren. Als specialist in beeld moet ik mensen vertellen en laten zien waarom ze met mij willen samenwerken. Daarnaast zijn er dingen die veel tijd kosten zoals acquisitie, onderhoud van websites, blogs schrijven, offertes maken, sociale media, administratie, up-to-date blijven met apparatuur, enzovoort. Als ik die overige uren dus niet aan mijn onderneming zou besteden, krijg ik ook de betaalde klussen niet.

Ik kan mij voorstellen dat mediapartijen de laatste jaren steeds meer gebruik maken van beeld die door lezers worden ingezonden. Logisch, want iedereen heeft een smartphone. Maar als je daardoor als fotograaf steeds minder opdrachten krijgt, ben je dus steeds meer een specialist. Als ze jou dan wel een keer inhuren, moet je ook een vergoeding vragen die hoort bij een specialist. Als een krant vindt dat jij geen specialist bent, zouden ze je ook een redelijk aantal uren per week moeten kunnen garanderen. Of je gewoon in loondienst nemen.

Durf ‘nee’ te zeggen

Regelmatig krijg je als fotograaf voorstellen die lang niet altijd financieel aantrekkelijk zijn. Als je hebt uitgerekend dat je 80 euro per uur nodig hebt, moet je je daar ook aan houden. Dat is niet gemakkelijk. Lage bedragen zijn zo onderhand de standaard geworden. Leg uit aan je opdrachtgever waarom je kost wat je kost en vertel dat je niet voor minder kan werken. Graag wijs ik je op mijn blog hierover: Wat kost een professionele fotograaf.

Tel je uren die je aan een klus besteed

Opdrachtgevers denken vaak dat de uren die je daadwerkelijk besteed aan fotografie de uren zijn die het je kost. Maar soms staan die er niet bij stil dat je ook reistijd en beeldverwerkingstijd hebt. Het is van belang goed te bekijken hoeveel tijd je in totaal in een klus stopt. Hoelang is je reistijd vanaf je werkplek (dus vanuit huis als je thuis werkt)? Hoelang ben je op locatie en hoeveel tijd was je in totaal bezig met de beeldverwerking en aanleveren? Als blijkt dat je ergens vijf uur mee bezig bent en je wil 80 euro per uur, factureer je dus 400 euro.

Hoeveel uren kun jij aan opdrachtgevers berekenen?

Als je een modaal inkomen nastreeft, weet iedereen dat je als freelancer meer moeten factureren dan een modaal inkomen. Je hebt namelijk ook een hoop andere kosten. Als je hebt uitgerekend dat je per jaar 45 duizend euro bruto nodig hebt en je werkt 12 declarabele uren per week, moet je uurtarief rond de 83 euro liggen (uitgaande van 45 fulltime werkweken per jaar). Maak je 15 declarabele uren per week, kun je werken voor 66,66 euro per uur (45.000 euro / 45 weken = 1000 euro per week / 15 uren). Het maakt dus nogal wat uit hoeveel uren per week je kunt factureren. Dergelijke rekensommen zien er voor elke fotograaf weer anders uit. Daarom is het naar mijn idee slim als er een onderzoek komt naar declarabele uren per soort fotograaf. 

Heb je geen kijk op je uren, hou het dan gewoon eens een tijdje bij. Er zijn diverse online tools die het bijhouden van je uren makkelijk maken, bijvoorbeeld op tijdschrijven.com. Realiseer je dat er wat uren betreft veel verschillen kunnen zitten in de maanden. Uiteindelijk gaat het om jaarlijkse gemiddelden. Als je al veel jaren werkt als fotograaf, heb je waarschijnlijk een redelijke kijk op je uren die je aan klanten kunt factureren. Dan kun je de rekensom ook op een andere manier benaderen.

Bij een bruto jaaromzet van 40.000 en 150 klussen kom je gemiddeld uit op 266,66 euro per klus. Als je voor 75 euro per uur zou moeten werken, moet een gemiddelde klus je dus ongeveer 3,5 uur kosten. Maar het zou mij niet verbazen als in werkelijkheid een gemiddelde klus meer tijd kost. Als je bij deze cijfers niet 3,5 uur maar 5 uur aan een gemiddelde klus besteed, ben je dus niet voor 75 euro per uur bezig maar voor 53 euro. Besteed je 8 uur per klus, krijg je 33 euro per uur.

Ook als je niet werkt met een uurtarief maar bijvoorbeeld met een vergoeding per foto is het verstandig toch je uren bij te houden. Je krijgt dan een idee wat je uiteindelijk per gewerkt uur kunt factureren.

Onderzoek naar werkelijke declarabele uren per fotografietak

Ik hoop dat er een onderzoek komt naar de fotografiemarkt waaruit blijkt wat de gemiddelde declarabele uren per fotografietak is. Declarabele uren zien er voor een bruidsfotograaf, bedrijfsfotograaf of persfotograaf heel anders uit. Met het resultaat van een onderzoek kun je daar (bijvoorbeeld op basis van een modaal inkomen) adviestarieven op afstemmen. Fotografen kunnen hun tarieven dan meer afstemmen op deze adviestarieven. Niet elke fotograaf zal dezelfde tarieven hanteren want de bedrijfskosten, je gewenste inkomen en declarabele uren zullen nog steeds verschillen. Maar wat je met adviestarieven wel beter kan voorkomen is concurrentie op prijs. En daardoor is de kans kleiner dat fotografen voor te lage bedragen gaan werken. Op die manier is er ook in de toekomst ruimte voor het mooiste beroep van de wereld!

Bereken je als fotograaf reistijd of reiskosten?

Veel fotografen vragen zich af of ze reistijd of reiskosten moeten declareren. Je mag van de belastingdienst je reiskosten op de zaak zetten. In de praktijk betekent dit dat je 0,21 cent per kilometer van je opbrengst mag aftrekken voor de zakelijke ritten, ook als je die met een privéauto maakt. Maar dat bedrag heeft niet veel te maken met wat je factureert aan je opdrachtgever en dekt ook zeker niet de kosten, zo stelt ook de Vereniging Zakelijke Rijders. Bereken maar eens je daadwerkelijke kosten per kilometer op de website van de ANWB. 

Ter illustratie: als je auto per kilometer bijvoorbeeld 0,45 cent kost en je rijdt in een uur 80 kilometer, zijn je kosten 36 euro. Wil je in dat uur ook nog 40 euro verdienen (waar nog inkomstenbelasting vanaf gaat), zul je dus 76 euro per uur reistijd moeten declareren aan je opdrachtgever.

Terug naar de vraag of je je opdrachtgever je reistijd of reiskosten laat vergoeden. Als je op locatie foto’s in opdracht moet maken, dan is de reistijd een onderdeel van je opdracht. Zonder die tijd kun je een opdracht namelijk niet uitvoeren. Als je in loondienst bent maak je daar afspraken over. Je werkgever geeft jou 24 of 40 uur per week gegarandeerd werk en in ruil daarvoor ga je een paar keer per week naar kantoor voor een vast afgesproken salaris. 

Als freelance fotograaf werk je vanuit je huis of studio. Tijdens een opdracht ga je voor een klant naar een locatie. Reistijd is voor een fotograaf vaak een behoorlijk deel van de totale tijd die in een klus gestopt wordt. Alleen je reiskosten berekenen is dan niet handig.

Het is niet prettig om voor elke klus opnieuw te moeten ‘onderhandelen’ over het wel of niet vergoeden van je reistijd. Precies om die reden is het slim om op je website heel duidelijk te zijn over je tarieven voor zowel je fotografie als je reistijd. Bedenk goed dat je reistijd een onderdeel is van de totale tijd die het je kost om de opdracht goed uit te voeren. Wil je als fotograaf eenduidige en duidelijke tarieven communiceren, ontkom je er niet aan een vast bedrag per uur aan reistijd te vragen. Als je een reistijd berekent aan de klant dan kun je die tijd ook meetellen als declarabele uren.

Conclusie

Freelance fotografen zouden moeten werken voor normale freelance uurtarieven. Bereken die tarieven en laat die baseren op je gewenste inkomen, je bedrijfskosten en je daadwerkelijk te factureren uren. Realiseer je dat je als beroepsfotograaf een specialist bent. Krijg je een aanbod dat niet in de buurt komt van je wenselijke tarief, neem de klus dan niet aan. En leg uit waarom je die keuze maakt. Op die manier vertel je opdrachtgevers ook dat jij een professional bent. 

Bekijk het werk van fotograaf Wilmar Dik op zijn site.