Nederland zakt op wereldranglijst persvrijheid van plaats 6 naar 28!

Verslaggever wordt bij de Sionkerk aangereden door een kerkganger. Foto ANP / Hollandse Hoogte / Rob Voss

Het is in de geschiedenis van de RSF Index niet eerder voorgekomen dat Nederland zo’n duikeling naar beneden maakte - Nederland heeft sinds 2002 altijd in de top 10 gestaan.

Beeld van verval van democratische waarden en persvrijheid

In haar reactie zegt NVJ-voorzitter Renske Heddema: ‘Dat een beeld is ontstaan van een verval van democratische waarden en persvrijheid is zeer ernstig maar verwondert mij niet. De moord op Peter R. de Vries heeft een enorme invloed gehad, net als de berichten dat de NOS zijn logo’s van busjes en microfoons moest halen.

Het gaat hier om geweld tegen journalisten vanuit het publiek en van de zijde van de georganiseerde misdaad. Dat is internationaal, ook door de European Federation of Journalists (EFJ), groot opgepakt.

Minstens zo belangrijk is het noemen van de non-communicatie vanuit de overheid, een bestuurscultuur die openheid en persvrijheid aan zijn laars lapt, terwijl de overheid zelf de grootste fouten maakt.'

Volgens Folkert Jensma, vicevoorzitter van de NVJ en voorzitter van het Beleidsteam Persvrijheid, is de daling is te verklaren want bevestigt de negatieve trend van de afgelopen jaren. ‘Die trend is dus uiterst zorgelijk: het zit vooral in stijgende onveiligheid en het onvermogen (tot dit jaar) de openbaarheid van bestuur beter te garanderen. De nieuwe wet open overheid die deze maand van kracht wordt, heeft er tien jaar over gedaan.’

Jensma noemt de daling met 22 plaatsen erg opvallend. ‘Feitelijk alleen te verklaren uit de moord op Peter R. de Vries. Met afstand het ernstigste incident in jaren, inderdaad. Op de voet gevolgd door de poging moord op de Groningse collega met een molotovcocktail.’

Toelichting Reporters Sans Frontières

Reporters Sans Frontières noemt een aantal gebeurtenissen in Nederland die hebben bijgedragen aan deze terugval op de wereldranglijst:

Moord op Peter R. de Vries

De moord op misdaadverslaggever Peter R. de Vries in juli 2021 schokte zowel de samenleving die persvrijheid hoog in het vaandel hebben staan, als de autoriteiten die journalisten moeten beschermen tegen de gevaren van de georganiseerde misdaad.

Aanvallen populistische partijen

De media worden vaak aangevallen door kleine, populistische partijen zowel rechts als links van het politieke spectrum.

Toegang overheidsinformatie

De overheid biedt al jaren niet meer de wettelijk vereiste toegang tot officiële documentatie. In de meeste gevallen kwam de door journalisten gevraagde documentatie te laat, was onjuist of onvolledig. 

Machtsconcentratie

Van oudsher was het pluriformiteitsniveau van de Nederlandse media hoog. De toenemende mediaconcentratie baart zorgen. Twee mediabedrijven bezitten de overgrote meerderheid van de kranten. Ook is er bezorgdheid over de teloorgang van de regionale journalistiek.

Sociaal-culturele context

Polarisatie als gevolg van onder andere Covid-beperkingen heeft geleid tot een toename van verbale en fysieke agressie tegen journalisten, met name foto- en cameraploegen. Het gevolg is soms zelfcensuur en onwil om bepaalde onderwerpen aan te pakken.