Meeste freelancers willen voortzetting huidige praktijk; wel behoefte aan uitleg nieuwe wetgeving

Wetsvoorstel VBAR

Het wetsvoorstel Verduidelijking Beoordeling Arbeidsrelaties en Rechtsvermoeden (VBAR) is bedoeld om een scherper onderscheid te maken tussen freelancers en werknemers. Problemen zoals gedwongen schijnzelfstandigheid of oneerlijke concurrentie op arbeidsvoorwaarden zouden hierdoor moeten verminderen.

De belangrijkste onderdelen van de beoogde wet VBAR zijn:

Beoordelingscriteria arbeidsrelatie: ben je zzp’er of werknemer? (zie kader hieronder)
Er komt een zogeheten uurtarief van rechtsvermoeden werknemer. Dit tarief is <33 euro/per uur en stijgt mee met het wettelijk minimumloon.

Per wanneer?

Het is nog onzeker of het wetsvoorstel in de huidige vorm de eindstreep haalt. Het voorstel ligt nu bij de Raad van State, waarna de parlementaire behandeling volgt door de Tweede en Eerste Kamer. Al deze partijen kunnen er nog van alles van vinden. De beoogde invoering is 1 januari 2026.

Handhaving Belastingdienst op schijnzelfstandigheid

De Belastingdienst heeft de opdracht gekregen vanuit de overheid om de wet DBA te handhaven en gaat controleren of er sprake is van (werkgevers)gezag.

De Belastingdienst kijkt onder andere naar:

Onderhandelingspositie en hoogte beloning
Gelijkwaardigheid relatie freelancer en opdrachtgever
Handhaving kijkt naar de toekomst, niet naar het verleden
De Belastingdienst oefent controle uit bij de opdrachtgevers middels het gesprek.

Per wanneer?

1 januari 2025.

Recente ontwikkelingen

Hoewel de plannen al langere tijd bekend zijn, is er vooral de laatste maanden de nodige reuring ontstaan. Dit heeft te maken met een aantal ontwikkelingen, waaronder:

Op 1 maart kondigde de Belastingdienst aan de wet DBA vanaf 2025 actief te gaan handhaven, terwijl dit in de voorgaande jaren niet gebeurde.
Recente uitspraken in rechtszaken (zoals het Deliveroo-arrest) geven kaders aan wanneer iemand wel of geen zelfstandige is. Jurisprudentie kleurt de wet in over werken als zelfstandige of in loondienst en legt dus eigenlijk uit hoe het arbeidsrecht behoort te werken.
Eind juni werd al een deel van de freelancers overvallen door plannen van de NOS om als opdrachtgever het inhuren van freelancers rigoureus aan te passen.

Blijven freelancen zoals je gewend was?

Veel freelancers maken zich zorgen over hun toekomst. Gaan zijn straks belangrijke opdrachtgevers verliezen? Kunnen zij binnen de journalistiek blijven freelancen zoals zij gewend waren? Milen van Boldrik: ‘Binnen de journalistiek werken veel freelancers op een redactie en dat geeft hen de vrijheid om de ene keer hier te werken en de andere keer daar. Dat is een kéuze vanuit ondernemerschap.

Als de nieuwe regelgeving in de voorgestelde vorm wordt doorgezet, lijkt het straks moeilijker om freelance redactiewerk in te vullen. Dat zou een klap in het gezicht zijn van freelancers die op deze wijze hun ondernemerschap invullen. Er zullen ook freelancers zijn die oren hebben naar een arbeidsovereenkomst, maar het overgrote deel wil blijven freelancen zoals ze nu doen.’

Tegen schijnzelfstandigheid

Overigens heeft de NVJ zich samen met haar leden altijd verzet tegen schijnzelfstandigheid. Daarom vindt zij het tweede onderdeel van de voorgestelde wet VBAR - uurtarief van rechtsvermoeden werknemer - een goede ontwikkeling.

Van Boldrik: ‘Onze kritiek naar opdrachtgevers is altijd geweest dat freelancers onvoldoende onderhandelingsruimte krijgen, dat de tarieven eenzijdig worden vastgesteld en dat de tarieven überhaupt te laag zijn. In het wetsvoorstel staat dat als je minder dan 33 euro per uur verdient, je waarschijnlijk geen freelancer bent en wordt het je makkelijk gemaakt een arbeidsovereenkomst te claimen. Een goede zaak want van minder dan 33 euro per uur kun je onmogelijk gezond ondernemerschap voeren.

De hele crux is dat freelancers en opdrachtgevers gelijkwaardige partners van elkaar zijn, dat freelancers onderhandelingsruimte krijgen, zelf hun contract kunnen kiezen en hun werk kunnen indelen. Daaruit spreekt echt ondernemerschap. Opdrachtgevers zijn dus ook aan zet om zich als opdrachtgever op te stellen.’

Met wie gaat de NVJ in gesprek?

Regeringspartij NSC: Minister Van Hijum

Voordat het wetsvoorstel naar de Tweede en Eerste Kamer gaat is er nog ruimte om input te geven aan minister Van Hijum van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van NSC. ‘We willen onze zorg overbrengen dat de nieuwe wetgeving een grote impact zal hebben op de journalistiek. Ook moet duidelijk zijn dat freelancers in de journalistiek echte ondernemers zijn, ook als zij op een redactie werken.

Het liefst zien we een uitbreiding van de kenmerken van het ondernemerschap. Kijk niet alleen naar de specifieke werksituatie op een redactie. Kijk naar hoe de freelancer zich als ondernemer gedraagt met meerdere opdrachtgevers, een eigen website, voldoende omzet, vrijheid om te kiezen waar hij werkt etc.’

Belastingdienst

De Belastingdienst gaat hoe dan ook aan de slag met handhaving vanaf 2025. De NVJ wil graag weten hoe zij hier invulling aan gaat geven. Van Boldrik: ‘Ook willen we duidelijk maken hoe de journalistieke sector werkt en kijken of er ruimte is om ondernemen in de journalistiek ook mogelijk te maken in de toekomst.’

Opdrachtgevers uitgeverijen en omroepen

Mede dankzij de inzet en flexibiliteit van freelancers kunnen opdrachtgevers doen wat ze doen, namelijk uitgeven en producties maken. ‘Wij verwachten dat opdrachtgevers verantwoordelijkheid nemen richting hun freelancers en oplossingen aandragen zodat freelancers kunnen blijven werken. Dit is namelijk een gezamenlijk probleem. Een eerste stap is dat opdrachtgevers zich ook echt als opdrachtgevers moeten gaan gedragen en niet als ‘verkapte’ werkgevers: daar horen onderhandelingsruimte bijén het in gezamenlijkheid bepalen van het tarief.’

Freelancers

Uit de reacties van de leden blijkt dat er veel behoefte is aan uitleg over de gevolgen van de nieuwe maatregelen. Tijdens een in juli georganiseerde zoomsessie bleek dat het grootste deel van hen wil blijven freelancen op redacties. Freelance werk voor echte ondernemers binnen de journalistiek moet mogelijk blijven. De NVJ zal haar leden in de komende maanden via zoomsessies en nieuwsbrieven blijven informeren over haar lobby-inzet.

Redactieraden

De NVJ gaat in gesprek met redactieraden om hen ervan te overtuigen dat een strikte en strenge wetgeving grote gevolgen zal hebben voor de huidige redacties. Van Boldrik: ‘Zij zullen te maken krijgen met stijgende werkdruk als freelancers geen bureaudiensten kunnen blijven draaien. Graag willen we meedenken over hoe redacties om kunnen gaan met mogelijke veranderingen en hoe redactieraden hun trouwe freelancers kunnen helpen.’

Over het vervolg: een disclaimer

De nieuwe wetgeving voor zelfstandigen ligt nog niet vast. De voortgang is nog continue in beweging. Deze zomer nog wordt een uitspraak verwacht van de Hoge Raad over het hoger beroep tussen Uber en FNV. Deze uitspraak zal veel impact hebben op de freelance arbeidsmarkt met het mogelijke scenario dat het wetsvoorstel VBAR alsnog verandert of in deze vorm zelfs onderuit wordt gehaald. Zelfs de Belastingdienst zou anders kunnen gaan handelen naar aanleiding van deze uitspraak. De NVJ volgt de ontwikkelingen nauwgezet en zal de leden op de hoogte houden.

Beoordelingscriteria arbeidsrelatie volgens VBAR

Werknemer / arbeidscontract

Zelfstandige

Aanwijzingen en instructies

Eigen rekening en risico

Controle en eventueel ingrijpen

Eigen materiaal

Werk heeft structureel karakter

Specifieke kennis

Zij-aan-zij werknemers

Duur opdracht (kort en beperkt

Als de beoordeling geen duidelijke uitkomst biedt, kan aanvullend worden gekeken naar zogeheten C+ omstandigheden die geen betrekking hebben op de opdracht maar hoe de zelfstandige zich daarbuiten in het economische verkeer gedraagt:

Meerdere opdrachtgevers per jaar
Besteedt tijd en/of geld aan werving klanten en opdrachten
Bedrijfsinvesteringen van enige omvang
Gedraagt zich administratief als zelfstandig ondernemer, zoals een inschrijving bij de KvK.
Vragen? Neem gerust contact met ons op

Heb je je behoefte om te praten over jouw specifieke situatie? Via het juridisch spreekuur kun je contact opnemen met een van onze juristen. Uiteraard kun je ook je zorgen en mening met ons delen. Neem dan contact op met Milen van Boldrik, secretaris Zelfstandigen, mvanboldrik@nvj.nl.