Gerechtshof: aanhouding embedded fotojournalist onrechtmatig

Activisten van Extinction Rebellion houden een klimaatprotest door middel van het blokkeren van verschillende wegen in Den Haag. Foto: Ramon van Flymen

• Ga hier naar de uitspraak op Rechtspraak.nl

De zaak in hoger beroep draait om een onaangekondigd protest van Extinction Rebellion (XR) in oktober 2021. Fotojournalist Marco De Swart zat met klimaatactivisten in een busje om van binnenuit verslag te doen van hun actie. Het gerechtshof in Den Haag oordeelt dat zijn aanhouding aanvankelijk weliswaar rechtmatig was, maar dat snel duidelijk moet zijn geweest dat de man aan het werk was als journalist. De Swart moest mee naar het politiebureau en zijn camera's en telefoon werden in beslag genomen.

Politieperskaart

Volgens de politie en de Staat kon pas op het bureau worden vastgesteld dat de man journalist was, waarna hij op vrije voeten werd gesteld. Eerder oordeelde de rechtbank dat daarbij rechtmatig is gehandeld, maar het Haagse gerechtshof komt tot een andere conclusie. Volgens het hof had de man een politieperskaart bij zich en droeg hij duidelijk zichtbaar de rellenkaart om zijn nek. Beide kaarten zijn door de politie en de Staat erkende “persherkenningstekens”, staat in het arrest van het hof. De politie moest er daarom van uitgaan dat de man inderdaad journalist was.

Enkele overwegingen van het hof:

• Toen duidelijk was dat De Swart als journalist in het busje zat, verviel de verdenking van een strafbaar feit;
• Dat De Swart journalist is werd voldoende duidelijk toen hij zijn politieperskaart toonde;
• Het was niet toelaatbaar om De Swart vervolgens (i) niet uit het busje te laten; (ii) mee te nemen naar het bureau voor verificatie; en (iii) zijn apparatuur af te nemen.

Artikel 10 EVRM

Ook was de handelswijze van de politie in strijd met de 'Leidraad over de positie van de pers bij politieoptreden' en het recht op vrije nieuwsgaring in Artikel 10 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Zelfs als er nog een verdenking had bestaan, dan had de politie voor een minder vergaande inperking van de vrijheid van meningsuiting kunnen kiezen. De politie had bijvoorbeeld zijn gegevens kunnen noteren en later eventueel opnieuw contact kunnen leggen. Ook had ter plaatse contact gelegd kunnen worden met de afdeling Informatievoorzieningen van de politie.

Embedded journalism

Over de gekozen vorm van journalistiek (meerijden met de demonstranten) schrijft het hof:

"De Swart mocht kiezen voor de methode van ‘embedded journalism'; het is ook niet aan de politie en de staat - of de rechter - om deze methode ter discussie te stellen"

Mooie overwinning voor de journalistiek

De NVJ noemt de uitspraak een mooie overwinning voor de journalistiek. Het Persvrijheidsfonds steunde de fotojournalist in de bodemprocedure alsook in dit hoger beroep. In het arrest komt heel duidelijk het principiële karakter waar het Persvrijheidsfonds zich hard voor maakt naar voren.