Freelancers helpen hun sterkste concurrent: ANP

Column door Herman Engbers

In december 2021 stond ik op een verboden FvD (Forum voor Democratie) kerstmarkt. Ik vertrok daar vlot, omdat ik geen zin had in quarantaine met kerst. Ik uploadde enkele foto's naar de ANP/HH beeldbank. Achteraf blijk ik daarmee één van de weinige fotografen (de enige?) te zijn geweest. Op mijn afrekeningen zie ik dat de beelden waarschijnlijk zeven keer op tv zijn gebruikt, door diverse nieuwswebsites en zelfs op websites van landelijke kranten.

In totaal ontvang ik voor de hele actie € 119,90. Diesel en sneltesten kosten net zoiets. Dit kan ik op geen énkele manier aan mijzelf verantwoorden. Zelfs dit veelgebruikte beeld levert dus zo weinig op. Mijn eerste reflex is hetzelfde chagrijn dat ik al jaren om mij heen hoor: de tarieven zijn te laag! Maar ik kom ook tot een conclusie die veel verder strekt.

Over hoe de tarieven tot stand komen, kan ik niet zien. ANP heeft contracten met allerlei afnemers, runt daarvan een redactie, heeft inmiddels weer enkele fotografen in vaste dienst en heeft met een beperkte groep fotografen een stevige relatie. Of en hoe contractuele afspraken onderdeel zijn van mijn tariefopbouw, daarover tast ik in het duister. Alleen dat vind ik al onprettig zaken doen.

Maar gemopper over vergoedingen dekt bij lange na niet het probleem. Het ANP is met de vaste medewerkers niet in staat het volledige nieuwsspectrum te coveren. Door foto’s in de ANP/HH beeldbank te zetten, vullen honderden zelfstandige freelance fotografen op eigen initiatief de hiaten. De individuele freelancer harkt daar bitter weinig mee binnen.

Voor het ANP als geheel is de beeldbank, naast een inkomstenbron, vooral heel nuttig om klanten te binden. Met dit ene loket heb je als klant het gros van je fotowerk rond. Als redactie hoef je amper verder te kijken. Ook hoeft een redactie nauwelijks freelancers per klus in te huren.

Via die rijkgevulde beeldbank zijn al die honderden fotografen met hun jaren aan uploads voor het ANP van veel groter belang dan zij zich realiseren. Voor mij als zelfstandig fotograaf was het ANP altijd al de grote concurrent. Niet alleen als concurrent van het destijds nog zelfstandige Hollandse Hoogte, maar vooral voor mij direct als freelancer. Opdrachtgevers maken bij iedere opdracht weer de afweging: zet je een fotograaf aan het werk of kies je voor het ANP. Daar valt niet tegenop te concurreren.

Freelancers houden die sterke concurrent nu grotendeels zelf overeind. We draaien mee in een businessmodel dat het ANP in staat stelt voor weinig geld een volle beeldbank aan haar klanten aan te bieden. Die klanten zijn steeds minder nog onze directe opdrachtgevers.

Het wordt tijd dat we inzien dat freelancers kunnen stoppen het ANP te subsidiëren. Dat we een ander onderdak zoeken voor onze foto’s. Misschien hoeven we zelfs niet te accepteren dat de ‘tweede verkoop van beeld’, zoals Hollandse Hoogte dat noemde, geen vetpot is. We moeten het hebben van directe opdrachten. En ons archief weer op haar unieke waarde schatten. Bovenal moeten de gezamenlijke freelancers hun rijkgevulde beeldarchieven niet meer inzetten om onze sterkste concurrent nog sterker te maken. Want zo beconcurreren we onszelf.

Met groet,
Herman Engbers, NVF lid