ACM onderzoekt bij Sanoma-overname krachtsverhouding uitgevers en freelancers

Het gesprek met de ACM kwam er nadat de Auteursbond en de NVJ eind december 2019 per brief hun zorgen hadden geuit over de gevolgen van de mogelijke overname.

Door inkoopmacht nog moeilijker om redelijk tarief te bedingen

De Auteursbond en de NVJ vrezen dat het voor freelance journalisten nog moeilijker wordt om een redelijk tarief te bedingen voor hun werk als DPG Media en Sanoma worden samengevoegd tot één grote partij met zeer grote inkoopmacht. DPG Media heeft nu al meer dan de helft van de dagbladmarkt in handen, en Sanoma is met afstand Nederlands grootste tijdschriftuitgever. De belangenorganisaties hebben ook gezegd te vrezen voor verschraling van het aanbod door onafhankelijke nieuwsmedia.

Eerste fase beoordeling

De ACM beoordeelt in de eerste fase conform de wettelijke regels of de voorgenomen overname de concurrentie op de betrokken markten te veel beperkt. Als dit het geval lijkt te zijn wordt een vergunningseis gesteld en volgt meer diepgravend onderzoek. Besluit de ACM tot het goedkeuren van de overname dan kan zij dat ook onder voorwaarden doen. De ACM betrekt in haar onderzoek de mogelijke gevolgen van de overname voor de inkoopmacht van uitgevers ten opzichte van hun toeleveranciers, zoals freelance journalisten, net als de mogelijke gevolgen voor de pluriformiteit van het medialandschap.

Doorplaatsingen zonder vergoeding voor de maker

De Auteursbond en de NVJ hebben de ACM onder meer gewezen op de ruime regeling voor doorplaatsingen, zonder vergoeding voor de maker, in de algemene voorwaarden van DPG Media. Deze claim van het recht op uitwisseling binnen en buiten het concern van geleverde tekst en beeld is een uitholling van het auteursrecht en een ondermijning van de marktpositie van freelance journalisten. De belangenorganisaties vrezen dat het doorplaatsen zonder vergoeding aan de makers verder wordt uitgebreid door de toevoeging van nieuwe merken en titels.

Vraag over aanpak grote globale media- en techbedrijven

De NVJ en de Auteursbond hebben ten slotte ACM gevraagd wat zij kan doen om grote globale media/techbedrijven zoals Google en Facebook aan te pakken. Zij zijn volgens de NVJ en de Auteursbond de oorzaak voor de concentratie binnen de Nederlandse mediamarkt. Het uitblijven van het aanpakken van deze spelers betreft immers een gedeelde zorg van Nederlandse mediabedrijven en makersorganisaties en vormt op dit moment een alibi voor partijen als DPG om grote delen van de Nederlandse mediamarkt over te nemen. ACM heeft aangegeven in ieder geval over twee instrumenten te beschikken als toezichthouder namelijk de beoordeling van concentraties en het toezicht op het misbruik door partijen die over een economische machtspositie beschikken.

Gezien de grote snelheid en dynamiek waarmee de digitale economie zich ontwikkelt, bepleit de ACM in aanvulling hierop een nieuw ex ante instrument dat het mogelijk maakt om potentieel misbruik door dominante platforms effectiever aan te kunnen pakken. In het kader van deze overname door DPG Media zal de ACM onder meer bekijken wat de concurrentiepositie van grote partijen zoals Facebook en Google is op de betrokken markten. Freelance journalisten leveren overigens geen diensten aan media/techbedrijven als Google en Facebook. Deze bedrijven opereren in een ander segment van de markt.

Leidraad voor zelfstandigen

De NVJ en de Auteursbond hebben het gesprek verder aangegrepen om te spreken over de leidraad voor zelfstandigen die de ACM recent heeft uitgebracht. Conform de leidraad is het mogelijk voor zelfstandigen om collectieve afspraken te maken bijvoorbeeld voor zij-aan-zij-werkers (freelancers die hetzelfde werk doen als werknemers). Dit is de groep freelancers die bureaudiensten verrichten en feitelijk niet te onderscheiden zijn van vaste medewerkers. In haar nieuwe Leidraad noemt ACM ook de mogelijkheid om afspraken te maken voor zelfstandigen die de ‘onderhandelingspositie en de bestaande arbeidsvoorwaarden van werknemers’ ondergraven omdat ze geen onderhandelingspositie hebben en worden gedwongen om tegen te lage tarieven te werken. Deze tarieven ondermijnen de cao met ‘social dumping als gevolg’. In dit geval kan – onder strikte voorwaarden – een minimumtarief of bindende adviestarieven collectief worden afgesproken. De NVJ is hierover met ACM en met het Ministerie van Onderwijs Cultuur Wetenschap (OCW) in gesprek. 

De ACM is gebonden aan wettelijke termijnen voor de beoordeling van de overname. Deze termijn kan worden opgeschort indien ACM vragen stelt aan partijen. Daarom kan ACM  nu nog niet zeggen hoe lang het onderzoek naar de overname precies zal duren en wat de uitkomst zal zijn.