De media vervullen een noodzakelijke rol in de democratische samenleving: zij zijn de publieke waakhond die onder andere als functie heeft om de overheid en het bedrijfsleven rekenschap af te laten leggen aan het publiek.
Het publiek heeft het recht om geïnformeerd te worden over zaken van algemeen belang en de media hebben de taak deze informatie te verstrekken. Die berichtgeving betreft alles wat maatschappelijk relevant is en gaat dus zowel over politici en overheid, bedrijven en organisaties, maar ook over showbizz, sport en publieke figuren. De pers kan deze taak alleen goed uitoefenen als de vrijheid van meningsuiting gewaarborgd wordt, als journalisten een beroep op bronbescherming kunnen doen en zij onafhankelijk kunnen werken. Bij de beoordeling van de rechtmatigheid van een publicatie is mede van belang of de publicatie bijdraagt aan het publieke debat omtrent een maatschappelijk relevante kwestie.
Beperkingen op de vrijheid van meningsuiting of de vrijheid van nieuwsgaring hebben een zogenaamd chilling effect op de functie van de pers als publieke waakhond en worden daarom door de rechter slechts met terughoudendheid opgelegd. Elke restrictie op het verspreiden van informatie zorgt er namelijk voor dat de waakhondfunctie minder goed kan worden uitgeoefend.