Waar sta jij in het debat over freelance tarieven?

De tarieven van journalisten en fotografen zijn in 2017 opnieuw gedaald. Dit is een alarmerend gegeven en blijkt uit het jaarlijkse brancheonderzoek ‘Monitor Freelancers en Media 2017’ dat op 1 februari werd gepresenteerd in Nieuwspoort. Het onderzoek peilt onder andere de tarieven die mediaorganisaties betalen aan freelancers. Het onderzoek spitst zich toe op vier organisaties namelijk De Telegraaf Mediagroep, de Persgroep, Sanoma en de Publieke Omroep.

Het is geen toeval dat met name de tarieven van deze vier organisaties worden gepeild. Alle vier zijn ze dominant in medialand. Het is evenmin toeval dat sinds de nulmeting in 2013 de laagste tarieven bij de regionale dagbladtitels worden gemeten. Dagbladen staan al jaren onder druk en regionale titels in het bijzonder. Het is geen makkelijke markt met dalende aantallen abonnees en dalende advertentie inkomsten. Het siert in dit geval de Persgroep dat zij de titels van Wegener heeft overgenomen omdat zij gelooft in de regionale titels. De Persgroep investeert in de regio.

De Mediamonitor Freelancers en Media 2017 toont dat de tarieven van de regionale titels van TMG en de Persgroep dicht bij elkaar liggen. Dit geldt zowel voor de tarieven van schrijvende journalisten als voor de tarieven van fotojournalisten. De regionale kranten van TMG betalen 90 euro per opdracht aan schrijvende freelancers waar de Persgroep 127 euro per opdracht betaalt. Fotojournalisten krijgen 45 euro per foto bij TMG en 42 euro bij de Persgroep.

Deze tarieven staan echter in schril contrast met de tarieven die freelancers krijgen bij de landelijke titels van deze mediaorganisaties. De Volkskrant betaalt 112 euro per foto. De Telegraaf betaalt 76 per foto. De inkomenskloof is nog groter tussen (foto)journalisten in vast dienstverband en freelancers.

Inkomenskloof

Het is deze kloof in inkomen – landelijk versus regio en vast versus freelance – die de NVJ aan de kaak stelt. De campagne ‘Journalistiek heeft een prijs’ focust op de bewustwording van dit probleem: concurrentie op loon. Het wordt steeds aantrekkelijker voor mediaorganisaties om(foto) journalisten te ontslaan. Voor de prijs van één (foto)journalist krijgt hij er twee freelancers voor terug. Tel uit je winst. Het effect is dat steeds meer (foto)journalisten worden ontslagen.

Voor wie denkt dat het niet zo’n vaart zal lopen het volgende voorbeeld: Nederland telt nog één fotojournalist in vast dienstverband. Carlo ter Ellen bij De Twentsche Courant Tubantia is de laatste der Mohikanen en is naast fotojournalist ook beeldredacteur. De overige fotojournalisten in Nederland zijn ontslagen en werken nu als freelancer voor dezelfde titel waar zij voorheen in vast dienstverband werkten.

Dit geldt niet alleen voor dagbladen maar ook voor persbureau ANP. Ook veel beeldredacteuren in vaste dienst zijn wegbezuinigd. Het werk dat beeldredacteuren verrichten wordt nu vaak uitbesteed aan fotobureaus met als gevolg dat (foto)journalisten nauwelijks nog contact hebben met de krant waar zij voor werken en gedwongen worden om onder de vlag van een fotobureau te werken. Hier is geen sprake meer van ondernemerschap. Hier is sprake van gedwongen winkelnering tegen te lage tarieven.

Tarievencalculator

Met haar campagne probeert de NVJ de werkelijke kosten van arbeid inzichtelijk te maken. Op de site van de NVJ staat prominent de Tarievencalculator.

Deze calculator is bedoeld voor opdrachtgevers en opdrachtnemers. De calculator berekent tarieven op basis van een ijkloon per maand conform de relevante journalistieke cao, zodat redacties een eerlijk tarief voor freelancers kunnen vaststellen voor vergelijkbaar werk.

20 of 30 euro per uur, wat in de regio veel wordt betaald, klinkt voor iemand met een vaste baan misschien best aardig, maar dan wordt vergeten dat een freelancer veel uren niet kan declareren, geen pensioen en vakantiedagen opbouwt en zichzelf moet verzekeren voor ziekte en arbeidsongeschiktheid. Per saldo is een dergelijk uurloon vergelijkbaar met iets meer dan het minimumloon.

Het is in het belang van alle beroepsgenoten om freelancers eerlijk te belonen. Werkgevers en werknemers zijn gezamenlijk in cao’s overeengekomen wat journalistiek werk waard is. De waarde van de journalistiek vermindert niet als je als freelancer werkt. Daarom is het belangrijk om met dezelfde eenheid te werken voor journalisten in vast dienstverband en voor freelancers. Het probleem is alleen dat dit niet gebeurt.

Waar het de NVJ niet om gaat in de campagne is om één partij of één titel aan de schandpaal te nagelen. De inkomenskloof tussen vast en freelance is immers een breed verbreid probleem in de journalistiek. Dit probleem raakt dagbladen, tijdschriften en omroepen.

RTV Rijnmond betaalt uurtarieven tussen de 15 en 30 euro per uur terwijl een starter in vast dienstverband voor de werkgever al snel op 42 euro uitkomt. De door freelancers geleverde flexibiliteit wordt dus afgestraft met een fors lager uurloon.

Freelancers in de regio stappen op

Wat opvalt is dat de afgelopen jaren zich uitsluitend freelancers in de regio hebben geroerd. In 2016 vertrok fotojournalist en Zilveren Camera winnaar categorie buitenland, Maikel Samuels, met stille trom bij het Brabants Dagblad. De gedwongen winkelnering bij een fotobureau beviel niet. Samuels fotografeert nu zeer succesvol en voor betere tarieven bij de Volkskrant, Trouw en het Financieele Dagblad.

In 2017 schreef Tara Lewis een opiniestuk in Villamedia over de uitholling van de regionale journalistiek door de Persgroep. Zij gaf aan te werken voor het AD Rotterdams Dagblad voor het notoire lage tarief van 0,13 eurocent per woord. Lewis trok haar conclusie en vertrok en schrijft nu voor NRC Handelsblad voor 0,37 eurocent per woord.

Ewout de Bruijn, een ervaren verslaggever bij NOS Radio 1, bood zijn diensten aan als freelancer bij RTV Rijnmond. Hem werd 23 euro per uur aangeboden. Hij bedankte hiervoor. Vijf freelancers die voor de Gelderlander de business to business bijlage ‘de Ondernemer’ vol schreven weigerden om voor 0,13 eurocent per woord te werken en richtten het succesvolle platform PersPodium.nl op.

De tarieven van journalisten en fotografen zijn in 2017 opnieuw gedaald. Dit is een alarmerend gegeven en blijkt uit het jaarlijkse brancheonderzoek ‘Monitor Freelancers en Media 2017’ dat op 1 februari werd gepresenteerd in Nieuwspoort. Het onderzoek peilt onder meer de tarieven die mediaorganisaties betalen aan freelancers. Het onderzoek spitst zich toe op vier organisaties namelijk De Telegraaf Mediagroep, Sanoma, de Persgroep en de Publieke Omroep.

Britt van Uem vertelde in het BNN/VARA programma ‘Wat verdien jij’ dat ze 57 euro verdiende voor vijf uur werk bij Tubantia. Terecht gaf ze aan ‘meer waard te zijn’. Een dag later kondigde zij haar vertrek bij Tubantia aan. Het vertrek van deze freelancers wordt enkel en alleen ingegeven door de lage tarieven. De regio verliest hierdoor onderscheidende kwaliteit en professionaliteit, noodzakelijk om relevant en waardevol te blijven in hun eigen regio.

Erkenning probleem noodzakelijk

Is het toeval dat vooral freelancers zich in de regio roeren? Nee, dat is het niet. De inkomsten van de mediabedrijven en daarmee de tarieven van de freelancers staan juist in de regio fors onder druk. Freelancers zijn de ogen en oren van de regio maar moeten ‘bedelen’ om een beter tarief. Dat is de huidige situatie.

Het zou mooi zijn als opdrachtgevers en alle journalisten ongeacht hun contractvorm dit probleem zouden erkennen. Een probleem kan pas worden opgelost als het wordt benoemd en precies daar schort het aan.

De NVJ is in 2017 een langdurige campagne gestart. De slag om betere tarieven voor freelancers, juist ook in de regio is niet in één dag gewonnen. Daar is de realiteit met knellende begrotingen te complex voor. Wel kunnen we proberen toe te werken naar een eerste verbetering, al dan niet met steun van de overheid of door bedrijven genoegen te laten nemen met een lagere winstmarges ten bate van de freelancers. Erkenning dat kwaliteit en professionaliteit een eerlijke prijs verdient, zou al een mooie eerste stap zijn.

Onze oproep aan hoofdredacties, chefs en beeldredacties: Werk met uur, artikel- of fototarieven die recht doen aan de complexiteit van het gevraagde werk. Pas de NVJ-tariefcalculator toe, hanteer een fatsoenlijk tarief voor foto’s, geef ruimte voor ondernemerschap en redelijke auteursrecht-afspraken.

Onze oproep aan de redactieraden: agendeer het freelancersbeleid, vraag na wat jouw omroep of redactie aan freelancers en payrollers betaalt.

En tot slot, onze oproep aan de freelancers: wees je bewust van je waarde, professionaliteit kost geld. Stel je eigen grens. Je bent het waard!

De tarieven in dit artikel zijn één op één overgenomen van de Monitor Freelancers en Media 2017. Dit betekent dat er afwijkingen kunnen zijn ten aanzien van tarieven die freelancers voor genoemde titels krijgen. Zie ‘Monitor Freelancers en Media 2017’ van Pyrrhula Research Consultants B.V.

Dit opiniestuk verscheen tevens op Villamedia (23 februari 2018)