Straatarme arbeidsgezinnen samengepakt in povere behuizingen in de Jordaan. Duizenden petten met spandoeken voor de fabriekspoort. ‘Gansch het raderwerk staat stil, als uw machtige arm het wil.’ Dat soort kreten, dat soort beelden. Zijn we terug bij het begin van de arbeidersbeweging? In zekere zin ja.
Historische dag
woensdag 23 januari 2019
Renske Heddema tijdens de Algemene Ledenvergadering van de NVJ op 28 november 2018. Foto: Remco Gielen
Ook nu heeft zich een aardverschuiving in de verhouding tussen arbeid en kapitaal voorgedaan. Geografisch bepaalde verdienmodellen zijn verdwenen, multinationale uitgevers sluizen hun megawinsten naar belastingparadijzen. Sociale media hebben de professionele grotendeels verdrongen. De factor arbeid is een commodity geworden. Wij, freelancejournalisten en -fotografen, zijn bulk, met de laagst denkbare waarde per eenheid. De maat is vol. Daarom voeren we actie.
Daarom is 25 januari zo’n historische dag voor onze belangenorganisatie. Honderden zelfstandige fotografen - let wel zelfstandigen - leggen een dag lang het werk neer, gesteund door de stakingskas van de NVJ/NVF. Ontzettend moedig. Het geeft aan hoezeer ons het water aan de lippen staat. Als freelance buitenlandcorrespondent weet ik waarover ik praat. Ik heb zelfs al eens een stagiaire aan de telefoon gehad die zich erover verwonderde dat ik überhaupt een honorarium vroeg.
‘Precarious workers’, (werkers in hachelijke omstandigheden) heten we in internationaal verband, of ook wel ‘atypical workers’- atypisch dus. Daarin verschillen we misschien van de spoorwegstakers van 1903. We hebben een creatief beroep waar we van houden. En zo zijn we als journalisten en fotografen steeds verder opgeschoven naar de positie van kunstenaars, van wie ook een minderheid een goed belegde boterham verdient. Georganiseerd verzet werd onmogelijk gemaakt door de Autoriteit Consument en Markt die collectief onderhandelen als een inbreuk op de vrije markt beschouwt. Zelfs het hanteren van de NVJ-tarievencalculator was al problematisch. Een gotspe als je bedenkt waar die wetgeving eigenlijk voor bedoeld is: voor kartelafspraken tussen grote bedrijven. Niet voor ZZP’ers die jaar op jaar tariefverlagingen van uitgevers hebben moeten slikken.
Het goede nieuws is dat we niet alleen staan, ook niet internationaal. Op 12 december jl besloot de Raad van Europa dat collectief onderhandelen voor zelfstandigen mag. En ook de Haagse politiek is om, hoewel het wachten is op concrete maatregelen. Drijvende kracht achter de nieuwe Europese wetgeving zijn de Ierse collega’s. Zij wisten de Ierse wet te wijzigen met het sterke argument dat anti-kartel wetgeving is gericht op bescherming van de consument. Met andere woorden: concurrentie is goed, als de eindgebruiker er wijzer van wordt. Maar tarieven als 13 cent per woord, of 42 euro per foto maken geen krant of online publicatie goedkoper. Laten we, naar het voorbeeld van de Ieren, onze beroepsethiek als zelfstandig creatief producent hooghouden. Maar collectief opkomen voor wat elk mens toekomt: fatsoenlijk betaald werk.