Een dikke streep door “niet groter maken dan het is”

Acht op de tien vrouwelijke journalisten hebben in het afgelopen jaar te maken met agressie, bedreiging of intimidatie. De helft van de vrouwen die hiermee te maken kreeg, ondervindt mentale en/of fysieke gevolgen. Dat blijkt uit onderzoek van PersVeilig. Tijdens de presentatie van het onderzoek, donderdag in Pakhuis De Zwijger, kwamen de verhalen los achter de cijfers. Van journalisten, van hoofdredacteuren, van de politie. En via een videoboodschap van de minister van Veiligheid en Justitie. ‘Op dat moment sneuvelt de vrije journalistiek. En daarmee de vrije samenleving.’

Tara Lewis, freelance journalist en columnist (links) en presentator Amber Brantsen (foto: Joris van Gennip)

Continu over je schouder kijken. Je familie vertellen waar je bent. Een andere weg naar huis nemen. Slecht slapen. Therapie. Je zou denken dat we het hier over oorlogsverslaggevers hebben, maar Dilan Yeşilgöz-Zegerius, minister van Veiligheid en Justitie, schetst in haar videoboodschap de praktijk die veel journalisten in Nederland meemaken. ‘Omdat zij bedreigd worden, lastiggevallen, geïntimideerd, beledigd. Vaker dan voorheen, en ook heftiger dan voorheen.’

Een van die journalisten die bedolven werd onder haatberichten en bedreigingen is Tara Lewis, freelance journalist en columnist. Het begon met een column in NRC over de haat tegen Roze Kameraden, een groep Feyenoordsupporters die zich identificeren als LHBTI+. ‘Aanvankelijk gebeurde er niks, want hooligans lezen geen NRC. Pas toen ik een van de accounts had gemeld dat ik een column had geschreven – “voor jou en je homofobe, angstige vriendjes. Kusje!” – ging het los. Ze hebben een soort handboek voor intimidatie, lijkt wel, en je snapt eerst de logica er niet van. Mijn telefoonnummer bleek gedeeld te zijn en ik kreeg een explosie van haatreacties.’

Ergens anders slapen

Aanvankelijk deed Lewis er lacherig over. Ze plaatste screenshots van de boosaardige tweets en kreeg als reactie dat zij nu degene was die strafbaar was, vanwege doxxing. ‘Ik kreeg te horen dat ik deze berichten serieus moest nemen en op een gegeven moment heb ik toch maar de politie gebeld.' De politie nam de zaak zeer serieus. Op een avond kwam de wijkagent langs met het advies om ergens anders te slapen. ‘Ze hadden berichten ontvangen dat ze me thuis wilden opzoeken om mijn huis in brand te steken. Ik was woedend, ik heb een kind van één.’ Lewis bleef thuis met haar gezin. ‘Soms dacht ik ’s nachts wat te horen. Ik heb me wel zorgen gemaakt om mijn kind.’

Lewis kreeg steun van de hoofdredactie van NRC. Ze kreeg bloemen, ze kreeg de vraag of ze plek had om elders te slapen. ‘Het was duidelijk dat ze vaker met dit bijltje hadden gehakt. Ze waren heel sympathiek.’ Op de vraag of de krant iets voor haar kon doen, deed ze de suggestie om aan de buitenwereld een signaal af te geven. ‘Dat je hier als krant iets van vindt.’ Dat is niet gebeurd, ook niet na een tweede verzoek. ‘De timing van mijn column was erg onhandig. Het was al afgesproken dat dit mijn eennalaatste column was, terwijl de hooligans hiermee dachten dat ze iets bereikt hadden.’

Uit het onderzoek van PersVeilig blijkt dat vrouwelijke journalisten die bedreigd zijn voorzichtiger worden. Zo niet Tara Lewis. ‘Dat is niet mijn stijl. Het heeft juist de activist in me aangewakkerd. Dit is alleen maar urgenter geworden.’

We maken het juist te klein

Het verhaal van Tara Lewis maakt gevoeligheden los bij de aanwezige journalisten. Er gaat deze middag een dikke streep door het altijd maar afzwakken en het “we maken het groter dan het is”. ‘We maken het juist te klein’, klinkt het. Ook is er tevredenheid over de data die nu bekend zijn. ‘Het doet veel met je, maar het was altijd een aanname, een gevoel. Nu is er data van het ongemak.’ Er klinkt hoop deze middag. ‘Ik hoop dat we nu verandering gaan zien.’ En ook ongenoegen. Van freelancers. ‘Je moet doorgaan, want voor jou zijn er tien anderen.’

Uitspreken dat dit niet normaal is

De aanwezige hoofdredacteuren zijn geraakt door de bijdragen van de freelancers. Corinne de Vries, hoofdredacteur Regionale Dagbladen Mediahuis Nederland en voorzitter van het Genootschap van Hoofdredacteuren: ‘Mijn hart breekt als ik hoor dat er journalisten zijn die zich niet gesteund voelen of geen nieuwe opdrachten krijgen. Dat zou echt niet zo moeten zijn. Hier moeten we over praten en ik adviseer: meld je ervaring bij PersVeilig.’ Sandrina Hadderingh, hoofdredacteur Omroep Gelderland: ‘Jouw grens is de grens en het is niet aan een ander om die grens te bepalen. Op een gegeven moment gaat dit onder je huid zitten en dat is heel ongezond.’ Wilma Haan, adjunct-hoofdredacteur NOS Nieuws: ‘We moeten tegen elkaar uitspreken dat het niet normaal is.’

Jullie hebben alleen een pen

De verhalen tijdens de presentatie zijn helaas niet verrassend voor Wim Hoonhout van Politie Midden Nederland. ‘Ik hoor regelmatig deze geluiden. Het is wel weer een bevestiging dat we veel te doen hebben. Vaak hoor ik geluiden of de ervaringen wel ernstig genoeg zijn. Het hoort toch bij je werk, je moet toch tegen een stootje kunnen. Maar je moet je bewust zijn van het feit dat bedreigingen niet bij het vak horen. Daarom moet je altijd melding maken, wij willen een dossier op kunnen bouwen. We willen een kentering realiseren. Wíj hebben pepperspray en een pistool; jullie hebben alleen een pen. Ik vind dat we ons stevig moeten uitspreken tegen dit soort geweld. Het heeft allemaal gevolgen voor de journalistieke vrijheid, voor onze rechtsstaat.’

In een open, democratische rechtsstaat is een vrije journalistiek van levensbelang, zegt ook minister Yeşilgöz-Zegerius. ‘We mogen ons in Nederland gelukkig prijzen met een onafhankelijke pers van hoog niveau. Maar de positie van onafhankelijke nieuwsbrenger staat onder druk. In een polariserende samenleving, met social media als katalysator, leidt dit steeds vaker tot pesterijen en bedreigingen met zeer onwenselijke gevolgen. Journalisten die niet meer schrijven of zeggen wat ze willen. Die bepaalde vragen niet meer stellen. Op dat moment sneuvelt de vrije journalistiek. En met de vrije journalistiek sneuvelt de vrije samenleving.’ De minister laat verder weten dat ze de resultaten van een WODC-onderzoek naar bedreigingen van journalisten voor de kerst verwacht.

Er zijn stappen die we kunnen ondernemen, aldus Thomas Bruning, algemeen secretaris van de NVJ. In gesprek gaan met social media. Leidinggevenden betrekken. Een aanstaand convenant met de Kamer van Koophandel om adressen af te schermen. ‘Er is beweging, maar we zijn er nog niet.’

Ben je tijdens de uitoefening van je werk in aanraking gekomen met agressie of geweld? Meld het bij PersVeilig. Op de website van PersVeilig vind je ook informatie over aangifte doen en veiligheidstrainingen voor journalisten, studenten, werkgevers en leidinggevenden.