Cruciaal beroep

Mocht je het gemist hebben: de hete herfst is in volle gang. De tolken en vertalers in Nederland voeren actie. Normaliter tolken zij bij gesprekken tussen vertegenwoordigers van instanties en mensen die de Nederlandse taal niet of onvoldoende beheersen. in oktober stonden ze met protestborden voor rechtbanken en inmiddels staken ze zelfs: ze nemen sinds 19 oktober geen nieuwe opdrachten aan van overheidsinstanties. Tolken zijn van nature geen actievoerders, evenmin als journalisten. Toch hebben beide beroepsgroepen er alle reden toe.

Wat is het probleem? De tarieven moeten omhoog, vinden de tolken, die op zzp-basis hun werk doen. Het OM, IND en politie betalen nu een vast tarief van 43,89 bruto per uur. Er is een nieuwe regeling van kracht waarin staat dat dit het minimumtarief is. De tolken interpreteren dit als een startpunt en willen onderhandelen, maar krijgen bij OM en politie nul op het rekest.

Tolken kunnen ook ingeschakeld worden via commerciële bemiddelingsbureaus. Ook daar geldt hetzelfde minimumtarief, waarover dus in theorie mag worden onderhandeld. Maar de praktijk is anders: de tolken die een hoger tarief rekenen, krijgen nauwelijks werk aangeboden.

Het minimum uurtarief van 43,89 is overigens al 40 jaar hetzelfde en volgens de tolken volstrekt onvoldoende. Als gevolg van de verouderde en te lage tarieven is er een tekort aan tolken voor bijvoorbeeld rechtbankzaken, zei de voorzitter van de Orde van Registertolken en -vertalers, Fedde Dijkstra, onlangs tegen de NOS. Dat de tarieven omhoog moeten, zeggen tolken en vertalers al langer. De conclusie die minister Grapperhaus (Veiligheid en Justitie) hieraan verbindt, is een wonderlijke. Hij denkt het tekort op te lossen door de eisen die aan tolkwerk worden gesteld te verlagen.

Per 1 januari heeft Grapperhaus het register van beëdigde tolken opengesteld voor lager gekwalificeerde tolken. Waar voorheen in rechtbanken en voor de IND tolken met C1-niveau werden ingeschakeld, mogen tegenwoordig ook tolken met B2 worden ingehuurd. Een tolk met C1 kan ingewikkelde specialistische gesprekken voeren, en is om die reden nodig voor bijvoorbeeld de rechtbank. B2 is voldoende om dagelijkse gesprekken in een specifieke taal te kunnen voeren, maar niet het juiste niveau voor een rechtbanktolk.

Het gevolg van het verlagen van de eisen aan tolken? Terwijl veel C1-tolken weigeren voor het huidige tarief te werken, hebben de B2-tolken er juist geen bezwaar tegen. Dus voeren de tolken actie. Veel advocaten en rechters geven hun groot gelijk, omdat ze inzien hoe belangrijk gekwalificeerde tolken zijn voor hun cliënten. Op sociale media regent het steunbetuigingen. Tweede Kamerlid Michiel van Nispen (SP) noemt het werk dat tolken en vertalers doen ‘cruciaal voor de rechtsstaat’. Hij heeft een motie ingediend waarin hij de regering oproept om de tarieven aan te passen aan de inflatie.

Helaas stemde de Tweede Kamer op 26 oktober tegen de motie. CDA, ChristenUnie, VVD en D66 stemden tegen. Oftewel: de coalitie in wording ging met alle neuzen dezelfde kant op staan. En dit ondanks dat zelfs binnen de VVD niet iedereen tegen het voorstel van Van Nispen was. Is dit nou die nieuwe bestuurscultuur waar politici de mond vol van hebben?

De motie voor hogere tarieven is weliswaar weggestemd, maar de tolken blijven actie voeren. Fedde Dijkstra, voorzitter van de Orde, heeft gezegd tegen Radio 1 dat bij sommige talen “vrijwel iedereen” meedoet. In totaal voert volgens hem 70 tot 75 procent van de tolken actie. De telefoon staat intussen roodgloeiend van alle instanties die tolken bellen met het verzoek om aan het werk te gaan.

De tolken hebben met hun acties luid en duidelijk de boodschap afgegeven: tot hier en niet verder. Hiervan kunnen journalisten nog wat leren. Ondermaatse betaling is niet een fact of life. Zzp’ers in de uitgeverijsector moeten geen genoegen nemen met 22 euro bruto per uur. Vraag om een hogere vergoeding, zoek medestanders en ga desnoods actie voeren. Dit hebben freelance journalisten van bijvoorbeeld NRC in 2020 ook gedaan.

Neem een voorbeeld aan de tolken. Want zoals de tolken cruciaal zijn voor het functioneren van de rechtstaat, zijn journalisten dat namelijk ook. Én voor het functioneren van de democratie. Journalisten oefenen zelfs een cruciaal beroep uit, maakte de overheid aan het begin van de coronapandemie bekend. Daar hoort een fatsoenlijke beloning tegenover te staan.