Arbeidsmarktmonitor: Overal nieuws, maar hoeveel journalisten zijn er nou?

Deze stippenkaart laat de spreiding van journalistieke werkgevers in Nederland zien: hoe groter de stip, hoe meer vacatures in die gemeente.

Als we denken aan journalistieke werkgevers, komen we vaak niet verder dan Mediahuis, DPG Media, de publieke omroepen en de commerciële omroepen. Maar ons vakgebied is veel breder dan dat. Dat werd weer eens bevestigd, toen we begonnen met het samenstellen van een overzicht met werkgevers in het kader van de NVJ Arbeidsmarktmonitor, ons onderzoek naar de journalistieke arbeidsmarkt. 

> Wil je op de hoogte blijven van het arbeidsmarktonderzoek van Nick Kivits? Schrijf je dan gratis in voor de NVJ Arbeidsmarktmonitor-nieuwsbrief!

Mede dankzij de hulp van mensen uit het vak – die namen aandroegen van werkgevers die ik had gemist – werd dat overzicht uiteindelijk ontzettend lang. Er staan nu om en nabij de 500 namen van journalistieke werkgevers op. En zelfs nu is dat overzicht nog niet compleet. Maar hij is in ieder geval compleet genoeg om mee aan de slag te gaan.

Waar zit het werk?

Dat overzicht van werkgevers hebben we allereerst gebruikt als input voor een visualisatie, die laat zien hoe de journalistieke werkgevers verspreid zijn over Nederland. De zogenoemde ‘heatmap’ die daaruit voortkwam, bevestigt wat we allemaal denken: de meeste journalistieke werkgevers bevinden zich in de Randstad. Maar gebruik je dezelfde data om een ‘stippenkaart’ te maken, dan valt er nog iets anders op.

En dat is dat er vrijwel overal in Nederland wel journalistieke organisaties zijn. Dat is met name te danken aan de lokale omroepen, de streekomroepen en de hyper locals, die met kleine teams (en soms zelfs alleen vrijwilligers) het nieuws brengen.

De kaarten laten niet alleen zien dat er op heel veel plekken nieuws wordt gemaakt, maar ook hoe kwetsbaar die nieuwsvoorziening in potentie is. Want als de op sommige plekken spaarzame journalistieke organisaties verdwijnen, kunnen er op lokaal niveau enorme gaten in de nieuwsvoorziening ontstaan.

Hoeveel journalisten zijn er?

Dat er vrijwel overal in Nederland journalistieke organisaties zijn, wil niet meteen zeggen dat er ook op al die plekken veel journalisten zijn. Momenteel zijn we samen met een aantal enthousiaste studenten zoveel mogelijk organisaties van het overzicht met werkgevers aan het benaderen met drie vragen.

We vragen ze naar het aantal personen en aantal fte in redactionele functies en naar hoeveel redactionele freelancers actief zijn in hun organisatie. 

De data die deze rondvraag oplevert, gebruiken we voor een telling van het aantal journalisten dat we in Nederland hebben (de laatste keer dat dat geteld werd, was alweer in 2015). De data druppelen gestaag binnen, al wil niet iedereen ze delen. Maar gelukkig laten de data zich ook aanvullen met jaarverslagen en andere bronnen. 

Wie is de journalist?

De telling van het aantal journalisten is een van de drie grotere onderzoeken die nu tegelijk lopen. Een van de andere is het onderzoek van de Universiteit van Amsterdam (UvA) en het Commissariaat voor de Media (CvdM), waar we in de vorige update over schreven. Met dat onderzoek proberen de UvA en het CvdM in kaart te brengen wie de Nederlandse journalist is en hoe men het vak ervaart.

Een deel van de data over wie journalist is, komt ook terug in de NVJ Arbeidsmarktmonitor. Inmiddels hebben honderden journalisten de vragenlijst ingevuld. Maar meer respondenten is altijd beter. Ben je journalist en heb je de vragenlijst nog niet ingevuld? Vul de vragenlijst dan alsnog in en stuur de link vooral ook door naar je collega’s.

In het derde grote onderzoek waar we aan werken, zoomen we in op de freelance journalist en fotojournalist. Eind van de maand ontvangen freelance NVJ-leden een bericht in hun inbox, met daarin het verzoek een (korte) vragenlijst in te vullen. Hiermee willen we niet alleen beter inzicht krijgen in wie de Nederlandse freelance journalisten zijn, maar ook in hoe het met hun business gaat. Ook niet-NVJ-leden kunnen de vragenlijst invullen. Dus ook hier: zegt het voort!

Nog één keer kijken naar vacatures

Resultaten van alle drie die onderzoeken, laten nog wel even op zich wachten. Onderzoek doen naar de journalistieke arbeidsmarkt is vooral ook een kwestie van geduld. Maar in sommige gevallen geldt: als je eenmaal het voorwerk hebt gedaan, kun je daarna relatief snel data actualiseren.

En dat is precies wat we onlangs deden met de data uit het vacature-onderzoek, dat in maart leidde tot een publicatie op Villamedia. In dat specifieke onderzoek werden ruim 1.300 vacatures voor journalistiek werk geanalyseerd. Omdat we nu weten waar we de data kunnen vinden en hoe we deze moeten interpreteren, is het maken van updates relatief simpel.

De eerste van die updates, staat inmiddels online bij Villamedia. Een van de belangrijkste conclusies: in het eerste kwartaal van dit jaar werd er in journalistieke vacatures veel vaker een vast dienstverband geboden dan een tijdelijk. En hoewel er iets vaker gevraagd werd naar parttimers dan in het vierde kwartaal van 2023, werd in meer dan de helft van de vacatures gezocht naar fulltimers.

Nog wat krenten uit de pap

Lang niet alle data die we opduikelen, lenen zich voor een los artikel, al zijn ze vaak wel leuk om te vermelden. Zo laten data die we de Kamer van Koophandel lieten opduikelen zien dat freelance journalisten vaker vrouw zijn dan man, maar dat dat bij 50-plussers juist omgekeerd is. En ook dat bijna de helft van de freelancers tussen de 25 en 44 jaar oud is. CBS-data die we opvroegen, laten dan weer zien dat van alle mensen die zich in CBS-onderzoeken journalist noemen, bijna de helft niét in de journalistiek of communicatie werkt. Wat dat nou precies betekent, daar zoeken we nog antwoord op.

Nog één interessant datapunt dan, dat het wel tot los artikel schopte: wanneer journalisten nu gevraagd worden naar de factoren die ze belangrijk vinden in een baan, noemen ze ‘een goede werksfeer’ het vaakst. Een kwartaal eerder vonden ze juist een goed salaris belangrijk. Het is een ontwikkeling die lijkt te passen in de tijdsgeest, waarin veel mensen zich uitspreken tegen grensoverschrijdend gedrag en andere ongepastheden op de werkvloer.

Haak aan

Denk je bij te kunnen dragen aan dit onderzoek? Kom je data tegen waarvan je denkt dat deze nuttig kan zijn voor de Arbeidsmarktmonitor? Of heb je een suggestie of vraag? Mail me dan. Ik hoor graag van je.