Afscheid van Henk Wageman

Vandaag, op de algemene leden vergadering van de sectie Plus+, leek het mij passend om bij Henk’s overlijden stil te staan.

Henk vertelde mij in het voorjaar van 2016 het volgende verhaal dat veel weg had van een sprookje van de gebroeders Grimm. Een vader voedt twee zonen op. Hij leert ze kritisch denken en leert ze dat een onafhankelijke geest het hoogst haalbare is in het leven. Als de zonen de jaren des onderscheids hebben bereikt stuurt hij ze de wijde wereld in. Beide zonen besluiten om net als hun vader journalist te worden en gaan aan de slag bij een groot mediaconcern. De één in vast dienstverband en de ander als freelancer. De zoon in vast dienstverband sticht al snel een gezin. Hij kan het zich met een vast inkomen permitteren. De freelancende zoon kan zich geen gezin permitteren. Hij verdient met precies hetzelfde werk de helft minder dan zijn broer. Dat geeft wrijving in het verder zeer harmonieuze gezin. Die wrijving neemt toe als de mediagigant de tarieven voor freelancers van de een op de andere dag verder verlaagd. De NVJ besluit actie te voeren voor betere tarieven voor freelancers. De freelancende zoon sluit zich bij de acties aan en vraagt zijn broer hetzelfde te doen. Alleen die broer twijfelt want hij staat voor een levensgroot dilemma: kiest hij voor zijn broer of voor zijn broodheer. Zijn hart kiest voor zijn broer. Zijn broer verdient hetzelfde tarief als hij – ze verrichten immers hetzelfde werk. Zijn rede kiest voor zijn werkgever. Deze werkgever betaalt en behandelt hem immers goed. Hij en zijn gezin zijn er bovendien afhankelijk van. De broer komt er niet uit en wordt verscheurd door dit dilemma. De vader kijkt in vertwijfeling toe hoe de wig tussen de broers groter wordt. Hij begrijpt de reacties van zijn beide zoons en kiest geen partij.

Een jaar later besluit de zoon in loondienst te gaan werken als freelancer. Hij wil net zoals zijn broer weer ‘tegels lichten’. Daar is de journalistiek immers voor bedoeld en heeft zijn vader hem voor op aarde gebracht. Hij durft zijn vaste baan op te geven – zeer tegen de wens van zijn vader in want hij ‘heeft een gezin te voeden’. Hij geeft zijn vaste baan op omdat het mediaconcern waar hij voor gaat werken – als een van de weinige opdrachtgevers in medialand – goede tarieven betaald. Een jaar later besluit het mediaconcern om de tarieven te halveren naar het voorbeeld van de andere mediagigant waar hij eerder voor werkte. Daartoe besluit de zoon om de journalistiek de rug toe te keren en bij een commercieel tekstbureau in dienst te treden.

Het verhaal van Henk legt veel actuele dilemma’s bloot. Journalisten worden niet gelijk betaald voor gelijk werk. Een werkgever kan twee freelancers voor de prijs van één vaste medewerker inschakelen. Dit heeft als gevolg dat steeds meer freelancers de journalistiek de rug toe keren omdat zij niet kunnen rond komen van journalistiek werk. Het heeft ook als gevolg dat steeds meer vaste medewerkers worden ontslagen om na ontslag als freelancer te worden ingehuurd. Ook de waakhondfunctie van de journalistiek staat onder druk. Er worden steeds minder tegels gelicht. Dit zijn allemaal wezenlijke dilemma’s die niemand in de journalistiek kunnen zijn ontgaan. Zeker niet na de Campagne ‘Journalistiek heeft een prijs’ van de NVJ.

Het verhaal van Henk legt een nog groter dilemma bloot. Daarom trof zijn verhaal mij zo en daarom wil ik het vandaag met jullie delen. De kern van Henk’s verhaal is dat het heel makkelijk is om over anderen te oordelen maar dat het nog maar de vraag is wat wij zouden doen in de rol van de vader of in de rol van één van de beide zonen. Zouden we anders dan de vader in het verhaal partij kiezen voor één van de zonen? Zouden we de zoon in vast dienstverband veroordelen omdat hij het niet opneemt voor zijn freelancende broer? Of zouden we begrip tonen voor het feit dat de zoon de verantwoordelijkheid voor zijn gezin zwaarder laat wegen dan de belangen van zijn broer? Zouden we het tot een wig met een broer laten komen als de één het niet voor de ander opneemt?  

Het zijn vragen die niet makkelijk te beantwoorden zijn.  Daar ging het Henk om. Dankzij Henk heb ik meer begrip voor alle journalisten ongeacht of ze in loondienst zijn of werken als freelancer. Met z’n allen vormen we een gezin en samen zullen we de dilemma’s in de journalistiek moeten oppakken. Zonder vooroordelen en met begrip voor elkaar.

De laatste keer dat ik Henk zag was bij de werkgroep die zich inspant voor de campagne ‘Journalistiek heeft een prijs’. Hij was toen al ziek maar hij vond het belangrijk en kwam. Dat typeert Henk zoals ook de nuance en de verbinding waar hij altijd naar op zoek was. Ik ben blij dat ik Henk heb gekend. 

De gebroeders Grimm verzonnen hun verhalen niet zelf. Ze noteerden Duitse volksverhalen en verzamelden deze. Het waren vaak gruwelijke verhalen met verkrachtingen (Doornroosje) en met afgehakte tenen (Assepoester). Omdat de verhalen vooral bij kinderen populair waren herschreven ze de verhalen. De tere kinderzieltjes moesten worden gespaard en er verscheen een mildere uitgave. Henk verzon zijn verhaal evenmin. Hij tekende het verhaal op uit de mond van anderen of hij het verhaal heeft bewerkt weet ik niet. Evenmin weet ik of ik het waarheidsgetrouw heb opgetekend en of ik het mij anders herinner dan Henk het mij heeft verteld. Wat ik wel zeker weet is dat zoals het in sprookjes betaamt ook Henk’s sprookje een gelukkig einde kent: de broederliefde overwint.   

Amsterdam 18 mei 2018

Rosa Garcia López, secretaris NVJ