Journalistieke beroepsgroepen leveren fors in

Henk Vinken van onderzoeksbureau Pyrrhula presenteert de cijfers. Foto: Rob Nelisse

Dit blijkt uit het onderzoek ‘Monitor Freelancers en Media 2016’, dat in opdracht van de NVJ, NVF, Dupho, FLA, BNO en Lira en Pictoright is gehouden. De resultaten zijn donderdag 26 januari door Henk Vinken van bekendgemaakt tijdens een hoorzitting in Nieuwspoort. 

De gemiddelde leeftijd van de deelnemers aan het onderzoek is 49 jaar. De overgrote meerderheid heeft een HBO-opleiding of hoger. Ze werken gemiddeld 37 uur per week, waarvan 22 betaalde uren, en hun gemiddeld belastbare inkomen was in 2015 23.500 euro (+2,1% ten opzichte van 2014). In het afgelopen jaar is de orderportefeuille iets toegenomen met voor 4,4 maanden werk, tegenover 4,2 maanden in 2015. Ook zegt 58 procent redelijk tot goed rond te kunnen komen. Toch bedraagt het percentage freelancers dat amper of niet rondkomt een forse 40 procent. Vier op de tien deelnemers is op het inkomen van een partner aangewezen.

Motieven om freelancer te worden

Er zijn meerdere motieven waarom deelnemers freelancer zijn geworden. Ruim een vijfde zegt dat zij gedwongen zijn te freelancen vanwege ontslag of geen vacatures. Een even groot deel zegt dat zij liever ook in loondienst werken. Een derde noemt het ondernemerschap als belangrijkste motief om freelancer te zijn (30% in 2015). Dat betekent dat in het afgelopen jaar iets meer freelancers uit overtuiging ondernemer zijn.

Een goede ontwikkeling, vindt Rosa García López, secretaris Zelfstandigen en NVF. ‘Kies je uit overtuiging voor het ondernemerschap dan doe je het over de hele linie beter: je bent beter in onderhandelen, je orderportefeuille is groter en je tarief is hoger. De andere kant van het verhaal is dat het percentage gedwongen freelancer nog steeds extreem hoog is en dat de groep freelancers die eigenlijk helemaal in loondienst willen werken, groeiende is.’

Verschillen in groepen

Het gemiddelde uurtarief lag in 2016 op 58 euro, in 2014 en 2015 lag dit gemiddeld op 59 euro per uur. Freelancers die uit ondernemerschap freelancer zijn, doen het beter dan degenen die zich gedwongen freelancer voelen; het uurtarief van de ondernemende freelancer is gemiddeld 68 euro. Ook de verschillen tussen leeftijdsgroepen is beduidend. De groep freelancers tot 35 jaar moest in 2016 fors inleveren en ontving een uurtarief van 36 euro (44 euro in 2015, -18%). De groep van middelbare leeftijd kreeg rond de 62 euro per uur en 55-plussers ontvingen 66 euro per uur. García López: ‘Er zijn jonge journalisten die het ongelooflijk goed doen, maar tegelijkertijd weet je dat er partijen zijn die zo goedkoop mogelijk willen inkopen. Ze weten dat journalisten het werk blijven doen.’

Journalistiek werk neemt af

Het zal voor veel freelancers geen grote verrassing zijn, maar het aandeel journalistiek werk neemt af, zo blijkt uit de Monitor. Meer freelancers werken voor niet-media opdrachtgevers en bedrijven, gevolgd door vak- en publiekstijdschriften, landelijke omroepen en dagbladen, andere gedrukte media, overheden, regionale omroepen en dagbladen, PR-bureaus, internetorganisaties, opinieweekbladen, en lokale omroepen en huis-aan-huisbladen.

Freelancers doen er dus goed aan om de risico’s te spreiden en niet alleen in te zetten op de schrijvende journalistiek of fotojournalistiek, want hier dalen de tarieven. De groep schrijvende freelance journalisten ging er in 2016 op achteruit en ontving een uurtarief van 44 euro (was 52 euro, -15%), terwijl tekstschrijvers erop vooruit gingen van 53 naar 56 euro per uur. Degenen die journalistiek schrijven en algemeen schrijven combineren, zakten ook van 53 naar 51 euro per uur.

Bij de fotografen is eenzelfde beweging te zien: het uurtarief van fotojournalisten zakte van 53 naar 44 euro per uur (-17%) en het tarief van fotografen steeg van 70 naar 78 euro per uur (+11%). García López: ‘Journalistiek loont kennelijk onvoldoende, zodat freelancers hun heil elders moeten zoeken. Dat is een wrange constatering. Wel zie je, en dat vind ik een goede ontwikkeling, dat freelancers ondernemender worden, hun risico’s spreiden en kiezen voor een bredere orderportefeuille.’

Per mediatitel

Welke mediatitel levert de freelancende journalist en fotojournalist het meeste op per opdracht? In algemene zin kun je beter werken voor opinie- en publieksbladen dan voor de meeste dagbladen en huis-aan-huisbladen. Voor wat betreft foto’s betalen de meeste landelijke dagbladen meer dan gemiddeld, terwijl het AD en de regionale en huis-aan-huisbladen per foto minder betalen dan gemiddeld. Libelle, Vrij Nederland en Margriet betalen relatief het meest per opdracht.

Minder dan gemiddeld betalen de kranten van de Persgroep, De Telegraaf en de regionale kranten en huis-aan-huisbladen van beide uitgeefbedrijven. ‘De regionale titels tellen meer regionale pagina’s dan voordien. Dit juicht de NVJ toe. Tegelijkertijd ondermijnen de grote uitgevers juist de regionale titels door lage tarieven te betalen. Dat moet een keer de kwaliteit van de journalistiek aantasten.'

Freelance journalisten in de media controleren de macht, verbinden en brengen betrouwbaar nieuws. De NVJ vindt dat daar een fatsoenlijk inkomen bijhoort om goed van rond te komen, je je kunt verzekeren en een pensioen kunt opbouwen, zonder dat je afhankelijk bent van een partner. Dat zouden uitgevers, publieke en commerciële mediabedrijven ook moeten willen. 'Als de uitgeefbedrijven werkelijk brood zien in de regionale journalistiek dan zullen zij de tarieven moeten bijstellen naar het tarief van landelijke titels', aldus García López. 'De NVJ zal dit jaar campagne voeren en inzichtelijk maken wat het verschil is in uurtarief tussen journalisten in vaste dienst, zzp’ers die voor landelijke titels werken en zzp’ers die voor regionale en lokale titels werken.

• Ga hier naar alle onderzoeksresultaten