2013 wordt het jaar van de freelancer. Het ultieme doel is het bereiken van betere arbeidsmarktpositie van de freelancer. “Als de bulk van de freelancers meedoet aan acties en zich aansluit bij ons actiecomité gaan we de strijd winnen. Massa is kassa.” Aldus Rosa Garcia López, secretaris Freelance van de NVJ. “Niet ik, maar het actiecomité en de leden bepalen de komende maanden de acties.”
Het jaar 2013 wordt het jaar van de freelancer. Wat gaat de NVJ anders doen dan in andere jaren als het om inspanningen voor de freelance journalisten gaat?
“Alles. In voorgaande jaren heeft de NVJ een appèl gedaan op het fatsoen van mediaorganisaties. Het punt is alleen dat velen allang hun fatsoen hebben laten varen. Het maakt mediaorganisaties niets uit dat er een nieuwe onderklasse ontstaat en dat freelance (foto)journalisten hetzelfde verdienen als Poolse aspergeplukkers. Dat de infrastructuur en kwaliteit van de journalistiek onderuit worden gehaald interesseert ze evenmin. In 2013 gaan we het onderhandelingsspel harder spelen.”
Waar moeten we dan aan denken?
“Harde acties. Ik ben momenteel een actiecomité aan het samenstellen. Hierin zitten (prominente) freelancers die niet bang zijn om hun tanden te laten zien. Samen proberen we de freelancer en studenten journalistiek massaal te mobiliseren. Het gaat om hun toekomst. Veel NVJ-leden roepen nu: ‘Rosa regel jij het maar voor ons’. Maar zo werkt het dus niet. De NVJ-leden moeten bereid zijn om zelf actie te voeren. Ook moeten ze aangeven hoe ver ze willen gaan. In februari organiseert de NVJ een bijeenkomst voor al haar freelance- en ViP-leden, in totaal bijna 4.000 leden. Samen bepalen we die avond de acties.
Ook schuw ik niet om ons machtigste wapen te gebruiken. De NVJ zoekt de publiciteit en zal via ‘naming and shaming’ namen bekend maken van mediaorganisaties en politieke partijen die niet thuis geven.”
De NVJ is uitgekomen met een Pamflet Freelancers waarin staat dat freelancers recht hebben op een billijke vergoeding, een volledige vergoeding en tijdige betaling. Hoe wordt het Pamflet ingezet in de strijd?
“Het Pamflet is al ingezet tijdens het Eerlijk Deel Festival op 27 november. Daar hebben we politici aangesproken op de beperkingen van de Mededingingswet. De Kamerleden Mei Li Vos (PvdA), Kees Verhoeven (D66) en Pieter Heerma (CDA) hebben zich uitgesproken over verruiming van de wet. Zij vinden dat in de journalistieke sector prijsafspraken of adviestarieven gemaakt moeten kunnen worden. Ook de SP heeft zich hier bij aangesloten. Nu moeten ze nog woord houden en er naar handelen. Het Pamflet hebben wij ook gestuurd naar het Genootschap van Hoofdredacteuren die het onder haar leden heeft verspreid. Het doel is om hoofdredacteuren – die budgetverantwoordelijk zijn – medeverantwoordelijk te maken voor de slechte tarieven die zij uitbetalen. De NVJ is bovendien een zwarte lijst aan het samenstellen van wanbetalers en / of mediaorganisaties die te laat of niet de volledige opdracht uit betalen. Deze lijst wordt in januari gepubliceerd.”
Wat is het beoogde resultaat aan het einde van 2013?
“Inwilliging van de eisen zoals ze staan in het Pamflet. Een stevige verbetering van de arbeidsmarktpositie van de freelancer is het ultieme doel.”
Jarenlang gaf de NVJ voor freelancers een tarievenkaart uit, maar de NMa stak daar een stokje voor vanwege ‘collectieve prijsafspraken’. De NVJ heeft er bij de NMa menigmaal op aangedrongen om terug te komen op dit besluit. Wat gaat de NVJ doen om dit besluit aan te vechten?
“De NMa is uitvoerder en geen wetgever. Daarom heeft de NVJ op 27 november politici aangesproken. Door wetswijziging dient de overheid het mogelijk te maken dat de NVJ prijsafspraken maakt of minstens adviestarieven mag geven. Politici worden aan hun woord gehouden en indien nodig onder druk gezet.”
In de marge van cao’s zal worden gewerkt aan convenanten die de onderhandelingspositie van de freelancers moet verstevigen. Wat is de stand van zaken hiervan?
“Omdat de Mededingingswet de NVJ verbiedt om in de cao een artikel op te nemen over freelancers heeft de NVJ in 1985 een bindend convenant opgesteld samen met NDP en NOTU (gedragscode: 2 juni 1992). In het convenant en de gedragscode staat hoe mediaorganisaties met freelancers om dienen te gaan. Het convenant en de gedragscode worden regelmatig met voeten getreden. Samen met onze juristen bekijkt de NVJ hoe we dagbladen aan het convenant kunnen houden. In het convenant en de gedragscode staat bijvoorbeeld dat zelfs als een verstrekte opdracht niet wordt geplaatst moet worden betaald. Dit gebeurt in de praktijk niet. Evenmin wordt er voor ideeën of aanvullende wijzigingen aan een bijdrage betaald. Het convenant is enigszins verouderd. De NVJ-juristen kijken er nu naar. Samen met het NUV proberen we (aanvullende) afspraken te maken.”
Hoe hoog is de nood onder freelancers op dit moment?
“In 2004 kon al 30 procent van de freelancers niet rondkomen. Dat was nog voor de crisis in 2008 losbarstte. Nu ruim acht jaar later zijn de tarieven gehalveerd. Het laat zich raden hoeveel freelancers dag in dag uit worstelen om het hoofd boven water te houden. Je kunt ze verwijten geen goede ondernemers te zijn maar tegelijkertijd is het de realiteit dat een deel van het journalistieke werk bestaat uit het vullen van de (online) krant of de ether. Een deel van het werk is inwisselbaar. Dan kun je nog zo inventief zijn maar als de tarieven blijven kelderen red je het gewoon niet.”
NVF-voorzitter Rimmer Mulder vroeg zich onlangs af of politici wel echt snappen wat er op het spel staat. Wat moet er gebeuren om daadwerkelijk door te dringen bij de Kamerleden?
“Kamerleden moeten aan den lijve voelen hoe belabberd de arbeidsmarktpositie is van freelancers. Ik stel voor dat ze een week lang op toerbeurt en op anonieme basis als agent optreden voor freelancers. Gedurende die week mogen ze nieuwe opdrachten binnenhalen voor freelancers en onderhandelen over tarieven. Daarnaast mogen ze ook wanbetalers bellen en verhaal halen. Ik denk dat dit de enige manier is om ze kennis te laten maken met de feiten. Een maatschappelijke stage zou politici kunnen helpen om contact te houden met de realiteit.”
Opmerkelijk genoeg zijn er ook eind- en hoofdredacteuren die zich schamen om lage tarieven te moeten betalen. Zijn er plannen om ook hen te mobiliseren om zich in te zetten?
“Alle hoofdredacteuren die zich schamen kunnen zich bij het Actiecomité aansluiten. Het is belangrijk dat het comité niet alleen uit freelancers maar ook uit journalisten in vast dienstverband bestaat. Het draagvlak voor de acties moet zo breed mogelijk zijn. Alleen dan kunnen we de strijd winnen.”
Wat kunnen freelancers zelf doen om het onderwerp van gesprek te worden bij de uitgever?
“Meer vragen. Freelancers moeten meer durven te vragen voor hun werk. Goede journalistiek is meer waard dan wat er nu voor gegeven wordt. Ook zouden freelancers moeten weigeren om akkoord te gaan met wurgcontracten waar bijvoorbeeld in staat dat een opdrachtgever content zonder vergoeding mag hergebruiken. Ik stel voor dat we samen op een afgesproken moment – dus alle 4.000 freelance leden van de NVJ – contracten van opdrachtgevers verscheuren en eenzijdig opzeggen. Eén seconde na verscheuring sturen we massaal de algemene voorwaarden van de NVJ. Hierin staat dat opdrachtgevers binnen twee weken moeten betalen, de volledige opdracht moeten betalen en jaarlijks een inflatiecorrectie moeten toepassen bovenop een jaarlijkse tariefsverhoging. Diezelfde dag bellen we allemaal tegelijkertijd om meer te vragen. Als de bulk van de freelancers meedoet aan deze acties en zich aansluit bij het Actiecomité gaan we de strijd winnen. Massa is kassa. Daarom roep ik alle freelancers massaal op om zich aan te sluiten bij het Actiecomité. Meld je aan via freelance@nvj onder vermelding van ‘ik steun het Actiecomité’. Niet ik, maar het actiecomité en de leden bepalen de komende maanden de acties.”
Relevante artikelen:
Snappen ze het echt wel? – Column van NVF-voorzitter Rimmer Mulder
Red de Journalistiek (videoregistratie) – Met o.a. de oproep van ondernemer Eric Smit (Follow the money) voor journalistieke vernieuwingen
‘NMa maakt verkeerde keuzes’ – Kamerleden vinden dat in de journalistieke sector prijsafspraken of adviestarieven gemaakt moeten kunnen worden.
De natte droom van mediaorganisaties: speel journalisten tegen elkaar uit – Analyse van Rosa García López over positie freelancers en concrete voorstellen voor oplossingen
Petitie tegen bedorven freelancemarkt
NVJ pamflet Freelance
Daltarief – Jop De Vrieze pleit voor een gezamenlijke strijd van freelancers
NVJ-voorzitter: “Freelancemarkt is compleet bedorven” – Interview met Hella Liefting
2013 jaar van de freelancer: Genoeg is genoeg! – Brandbrief