Journalisten overhandigen witboek JA Journalistiek heeft een prijs

De NVJ vraagt in het witboek aandacht voor het belang van professionele journalistiek en luidt de noodklok over de omstandigheden waarin freelancers en redacties hun werk moeten doen. Tijd en geld voor verdieping ontbreken, freelance (foto)journalisten zijn het kind van de rekening. Daarbij verdwijnt de onafhankelijke journalistiek lokaal uit dorpen en kleinere steden.

In het witboek staan persoonlijke verhalen en ervaringen van (foto) journalisten, die aan de bel trekken, naast feiten, cijfers en oplossingen.  

• Het witboek is te downloaden via de website Journalistiek heeft een prijs
• Beluister ook het interview met algemeen secretaris Thomas Bruning in Radio Kunststof (vanaf ca. 5:30)

Freelancers als verdienmodel?

Het komt steeds vaker voor dat mediabedrijven eenzijdig zeer lage tarieven afdwingen. Soms zelfs zodanig dat ze twee freelancers inhuren voor de prijs van één journalist die direct in dienst is. Vorig jaar was 40 procent van de freelance journalisten financieel afhankelijk van zijn of haar partner. Ruim 40 procent spaart niet voor zijn pensioen en ruim 70 procent is niet verzekerd voor ziekte en arbeidsongeschiktheid.

Mediabedrijven profiteren hiervan. Freelancers lijken een vast onderdeel te zijn geworden van het verdienmodel. Gemiddeld werkt deze groep journalisten 37 uur per week, waarvan slechts 22 uur gedeclareerd kan worden voor een steeds lager tarief. Zo verdienen kranten en omroepen flink op hun loonkosten.

Journalisten vinden het broodnodig dat weer wordt geïnvesteerd in de journalistiek, zodat zij tegen een fatsoenlijke beloning en op professionele wijze kunnen onderzoeken, onthullen, verbinden en duiden.

Sheila Sitalsing, columnist bij de Volkskrant, zegt in het witboek: 'Op hoofdredactieniveau kun je prima afspraken maken, hoofdredacteuren zijn zelf ook journalist. Maar als zij worden overruled door de managers die zelf nog nooit een stukje hebben getikt en denken dat je voor anderhalf dubbeltje per woord fatsoenlijke teksten kunt krijgen, dan is die afspraak lastig te handhaven. Het probleem ligt niet bij de hoofdredacties, maar hoger in het concern.' 

Eerlijke tarieven mogelijk maken

Veel freelancejournalisten willen dat er collectieve afspraken voor alle werkenden komen, dus ook voor zelfstandigen. Daarom wil de NVJ dat de Tweede kamer voor de journalistieke sector een uitzondering maakt op het Mededingingsrecht om afspraken te kunnen maken met uitgevers en omroepen. In andere landen zoals Duitsland, Ierland en Frankrijk gebeurt dit al.

Aanpakken payrollconstructies bij omroepen

Bij omroepen nemen draaideurcontracten en payrollconstructies toe, waarbij journalisten veel minder over houden dan iemand die direct in dienst is en geen enkele zekerheid krijgen over hun toekomst. De makers zijn daar de dupe van de door de overheid opgelegde flexibele budgetafspraken voor de omroepen en NPO. Thomas Bruning, algemeen secretaris NVJ: 'Wat we willen is dat er door de NPO onder leiding van Shula Rijxman gezamenlijk verantwoordelijkheid wordt genomen om de makers de waardering en zekerheid te geven die ze verdienen.'

Tenslotte onderstreept het witboek de zorg van de regionale en lokale verschraling, doordat redacties de afgelopen jaren gehalveerd zijn en productienormen ernstig zijn opgeschroefd. Daardoor is de onafhankelijke journalistiek in veel dorpen en kleine steden gemarginaliseerd.

Gevaarlijke ontwikkeling

Bruning: 'Dat de journalistiek zo onder druk staat is een gevaarlijke ontwikkeling, want het is aan journalisten om politiek en bedrijfsleven kritisch te volgen en controleren en te vertellen wat er echt speelt bij mensen. Met gecheckte feiten en vanuit een onafhankelijke positie. Als tegenwicht tegenover al het nepnieuws dat razendsnel verspreid wordt op sociale media.'

De oplossingen

De NVJ ziet voor een gezonde journalistieke sector een viertal oplossingen:

• Een BTW 0-tarief voor online journalistieke media en printmedia, gekoppeld aan voorwaarden
• Makers die ook betaald krijgen voor (her)gebruik van hun werk, in plaats van dat giganten als Google en Facebook vooral verdienen aan hun producties
• Een gelijk speelveld ongeacht de contractvorm die je hebt, met eerlijke tarieven
• Het publiek mogelijk maken van sterke lokale en regionale journalistiek door een stimuleringsfonds vanuit de overheid, gekoppeld aan voorwaarden voor onafhankelijkheid en een fatsoenlijke betaling.