Freelancer in 2020: marketeer en mini-uitgever?

4 stellingen, 6 debaters en 1 presentator. Tijdens de bijeenkomst Eerlijk deel voor freelancers: De toekomst van freelancers, werd discussie gevoerd over de vraag hoe freelance journalisten in 2020 hun geld verdienen en welke freelance praktijken overeind blijven staan. Deelnemers aan het debat waren: Arda Gerkens (oud-Tweede Kamerlid SP), Erwin Angad Gaur (voorzitter Platform Makers), Edie Peters (PhotoQ, Zilveren Camera), Alex Beishuizen (Intermediair), Natasja Oosterloo ((eLinea) en Sanne ter Lingen (freelancer van Bureau Wibaut). De presentatie was in handen van Frederique de Jong.

Stelling 1: Pay per click is de meest eerlijke manier van betalen voor werk en zal in 2020 de enige manier zijn om te verdienen.

‘Dat hangt af van de omgeving’, zegt Alex Beishuizen. ‘Ik geloof wel in de mogelijkheden van een uitgevers platform, zoals eLinea. Maar je moet wel bedenken wat een dergelijk betalingssysteem doet met kwaliteitsjournalistiek. Als het alleen om de clickscore gaat, dan ligt platheid op de loer.’
De stelling zoals die is geformuleerd, impliceert dat er geen andere verdienmodellen bestaan, aldus Erwin Angad Gaur. ‘Dat geloof ik niet. Ik denk dat je toe moet naar meerdere vergoedingssystemen.’

Freelance journalist Sanne ter Lingen ziet betalen per click niet zitten. ‘Ik vind onderzoeksjournalistiek interessant, maar daar is veel tijd mee gemoeid en ik zou het er nooit uithalen.’ Maar, reageert Arda Gerkens, je zou ondertussen ook artikelen kunnen publiceren waar gebruikers wel per click kunnen betalen. ‘Misschien biedt dit ook kansen. Je hoeft niet te voldoen aan de voorwaarden van een opdrachtgever en via social media kun je je werk promoten.’

Het gevaar zit er echter in dat nieuws weglekt en dan is jouw bericht niet meer interessant voor een betalende gebruiker, vindt Erwin Angad Gaur. Volgens Arda Gerkens moet je je niet beperken tot alleen nieuws op het web. ‘Kies voor online én print. Nieuws op het web en achtergrond op papier, waarvoor je gewoon betaald wordt.’
Het is nog wel de vraag hoe gebruikers je weten te vinden op het web. ‘Daarom zullen journalisten te maken krijgen met marketing’, zegt Alex Beishuizen. ‘Ik zie het wel voor me dat journalisten samenwerken en zich via kanalen aanbieden. Ze worden mini-uitgevers. Dan moet je wel een naam opbouwen, een merk worden.’

Stelling 2: Door opkomst van fora en blogs, heeft de freelancer in 2020 geen uitgever meer nodig, maar publiceert zelf en verdient daar genoeg aan.

Arda Gerkens: ‘Dat geloof ik niet, maar we moeten wel heel goed nadenken over waar het naar toe gaat, want het vak zal beslist anders worden.’
Natasja Oosterloo gelooft wel in de kracht van freelancers. ‘Niet alle, maar een aantal freelancers zijn sterk genoeg om zich als merk te profileren. Een merk ontstaat door wat je levert.’ Maar freelancers zijn ook onzichtbaar, meent Sanne ter Lingen. ‘Lezers abonneren zich op een titel vanwege de naam, maar hoe word je als startende journalist nou een merk?’
Dat zou moeten komen uit het specialisme waarvoor de freelancer kiest. ‘Een niche kan veel krachtiger zijn dan een massaproduct’, aldus Natasja Oosterloo.

Volgens Erwin Angad Gaur, zelf muzikant geweest, kunnen we veel leren van de muziekbranche die al jaren in een overgangsfase zit. Een zangeres als Caro Emerald heeft een groep mensen om zich heen verzameld die in eigen beheer muziek uitgeeft. De rol van de platenmaatschappij verandert.’
Met de komst van Google en Apple is het de vraag wie de uitgevers zijn, aldus Alex Beishuizen. ‘De grootste concurrenten van uitgevers zijn geen uitgevers meer.’ Desalniettemin ziet hij wel een belangrijke functie voor de uitgever – of platenmaatschappij - en dat is het merk opbouwen. ‘Zonder uitgever zul je dat zelf moeten doen.’

Stelling 3: Eenmaal afgekocht, is het werk geleverd en mag iedereen er mee doen wat men wil. Alleen door goede onderhandelingen zorgt de freelancer er zelf voor dat hij een goede afkoopprijs bedingt.

Omdat herplaatsingen en hergebruik in 2020 niet meer te overzien zullen zijn, kunnen de hergebruikvergoedingen beter worden losgelaten. Journalisten maken hun werk, ontvangen daarvoor een afkoop bedrag en lopen het risico dat ook in het geval van een bestseller het daarbij blijft. De freelancer moet zich ontwikkelen als ondernemer die in staat is om zo goed mogelijke onderhandelingen over dit afkooptarief te voeren.
‘Een heel belangrijke stelling’, vindt Arda Gerkens en daar past misschien maar één antwoord bij: ‘Een goede prijs bedingen.’

Stelling 4: In 2020 is de journalistieke taak verdwenen.

Freelancers hebben zich als ondernemer aangepast aan wat de opdrachtgever wil: snel beeld, snel verhalen. Zij kunnen zo een goede boterham verdienen. Maar waar is de journalistieke taak gebleven?
Die blijft, aldus Alex Beishuizen. ‘Maar’, zegt Erwin Angad Gaur, ‘ik maak me wel zorgen over onderzoeksjournalistiek en de controlerende taak van de journalist.’ Arda Gerkens valt hem bij: ‘Als we zo doorgaan bestaat de onderzoeksjournalistiek niet eens meer in 2020, omdat er geen geld is, geen interesse en geen tijd.’
Toch hebben mensen behoefte aan achtergronden bij het nieuws, aldus Natasja Oosterloo. ‘Vluchtig nieuws wil nog niet zeggen dat er geen behoefte is aan kwaliteitsjournalistiek waar bronnen worden gecheckt.’