Zzp’ers in de media willen dat minister ingrijpt voor eerlijke tarieven

donderdag 1 februari 2018

Het gemiddelde belastbare inkomen van mediafreelancers is licht gestegen maar nog niet op het niveau van de nulmeting uit 2014. Opvallend is dat de tarieven van de journalistieke beoefenaars blijven dalen, zo blijkt uit de ‘Monitor Freelancers en Media 2017’. Schrijvende journalisten en fotojournalisten gaan er het hardst op achteruit. Freelance schrijvende journalisten verdienen ongeveer de helft minder dan hun collega’s in vaste dienst. De NVJ concludeert dat er geen sprake is van een gelijk speelveld, waar gelijk werk gelijk wordt beloond.

Hoorz010218-001.jpg

Henk Vinken van onderzoeksbureau Pyrrhula presenteert de resultaten van de Freelancemonitor 2017. Foto: Hans Hordijk

Het jaarlijkse onderzoek ‘Monitor Freelancers en Media 2017’ is in opdracht van de NVJ, NVF, Auteursbond, DuPho, BNO en Kunstenbond DAMD en door de collectieve beheersorganisaties Lira en Pictoright uitgevoerd door onderzoeksbureau Pyrrhula. De resultaten zijn op donderdag 1 februari door Henk Vinken van Pyrrhula bekendgemaakt tijdens een hoorzitting in Nieuwspoort. Aan het onderzoek namen 875 freelance (foto)journalisten, schrijvers, fotografen, illustratoren en ontwerpers deel.

> Download hier de presentatie Monitor Freelancers en Media 2017 door Henk Vinken van Pyrrhula

Profiel gemiddelde freelancer in het onderzoek

De gemiddelde leeftijd van de deelnemers aan het onderzoek is 50 jaar. De mediafreelancers hebben ruim 16 jaar werkervaring en genoten bijna allemaal een HBO-opleiding of hoger. Ze werken gemiddeld 37 uur per week, maar krijgen ongeveer 22 uur per week betaald. De mediafreelancers die hebben meegedaan aan het onderzoek zijn vooral schrijvende journalisten, schrijvers en fotografen.

Belastbaar inkomen is iets toegenomen

Een aantal mediafreelancers profiteert van het economisch herstel. Zo is een toenemend aantal respondenten freelancer geworden uit ondernemerschap. Het belastbaar inkomen is na een aantal jaren te zijn gedaald, toegenomen tot circa €25.600 euro op jaarbasis. Vooral illustratoren en ontwerpers incasseren hogere tarieven in 2017. Ook de tarieven voor online gebruik van werk stijgen. De tarieven van de regionale en lokale media van de Persgroep zijn licht gestegen. De orderportefeuille is ook voor een iets langere duur met werk gevuld. In 2017 hebben freelancers voor 4,5 maanden werk, in 2016 was dat 4,4 en in 2015 4,2 maanden.

Gemiddelde jaarinkomen blijft laag

Tot zover het positieve nieuws. Welbeschouwd is een belastbaar jaarinkomen van 25.600 euro voor iemand met bijna 20 jaar ervaring en met een gemiddelde leeftijd van 50 jaar laag te noemen. Ter vergelijking: een beginnend jonge journalist in dienst kost per jaar €41.614,- (schaal 4 Dagbladen); een ervaren journalist in dienst komt uit op €59.614,17 (bron: Witboek Journalistiek heeft een prijs, NVJ, 2017). Bovendien is het gemiddelde inkomen van zzp’ers in andere sectoren veel hoger dan in de journalistiek, stelt Mark Deuze, professor aan de Universiteit van Amsterdam, in een reactie op de onderzoeksresultaten. ‘Freelance journalisten gedragen zich net zoals collega’s in andere creatieve beroepen, waarbij de trend is genoegen te nemen met (te) lage betaling voor het privilege om werk te doen dat je graag wilt doen.’

Uit het onderzoek blijkt dat nog altijd vier op de tien freelancers aangewezen is op het inkomen van een partner en van hen is vier op de tien (42%) dat zelfs in zeer grote mate. Hoewel iets meer freelancers in 2017 een arbeidsongeschiktheidsverzekering hebben afgesloten, heeft ruim de helft (64%) geen AOV. Het aantal freelancers dat geen pensioenverzekering heeft en niet spaart voor de oude dag is zelfs iets toegenomen. Het economisch herstel heeft dus (nog) niet heel evident geleid tot investeringen in voorzieningen tegen inkomensderving.

Tarieven schrijvende journalisten en fotojournalisten

Uit de Monitor wordt pijnlijk duidelijk dat bijna alle uurtarieven in 2017 lager zijn dan in 2014. Vooral de tariefdaling onder fotojournalisten valt op. In 2017 wordt nog maar 64 procent van het tarief uit 2014 betaald: een gemiddelde van €44 per uur. Schrijvende journalisten komen op een uurtarief van €49 per uur. Zowel wat betreft betaling per uur als per foto zijn zij die uitsluitend het journalistieke vak uitoefenen het slechtst af.

Tarief per mediatitel

In 2017 wordt gemiddeld €470 per opdracht betaald, dat was in 2016 nog €590.

Per mediatitel (waarover voldoende gegevens zijn binnengekomen; red.) is dat gemiddeld:

Libelle, Margriet: €516
Volkskrant: €395
Elsevier: €280
Trouw: €270
Het Parool: €175
TMG (regionaal): €90
Persgroep (regionaal): €127
Persgroep (H-a-h): €70 (in 2016: €65)

Per foto wordt in 2017 gemiddeld iets minder dan €51 betaald. Per mediatitel (waarover voldoende gegevens zijn binnengekomen; red.) is dat gemiddeld per foto:

Elsevier: €150
Trouw: €100
De Telegraaf: €62,50
AD: €51
TMG (regionaal): €43
Persgroep (regionaal): €35

Al sinds jaren wordt het inkomen uit de journalistiek gecombineerd met andere - beter betaalde - opdrachten. In de top 5 staat het bedrijfsleven bovenaan de lijst, gevolgd door ‘overige opdrachtgevers’ zoals ideële organisaties, verenigingen en stichtingen, vaktijdschriften, publiekstijdschriften en landelijke omroepen/dagbladen. Voor wat betreft de omzetaandelen scoren zowel bedrijven als regionale en landelijke omroepen en dagbladen hoog.

Auteursrechten

In de Monitor komt naar voren dat de Wet Auteurscontractenrecht niet bijzonder bekend is onder de freelancers: tweederde kent de wet niet. In deze wet staan dat afspraken over overdracht en exclusieve licenties, waaronder hergebruik, vastgelegd moeten worden. Acht op de tien respondenten weet niet dat er een Geschillencommissie Auteurscontractenrecht is. Bijna tweederde van de freelancers onderhandelt weliswaar over auteursrechten, maar slechts een kwart is tevreden over het aanbod (in 2015 en 2016: 30%). Schrijvende journalisten en schrijvers (en zij die allebei zijn) onderhandelen minder over vergoedingen voor hergebruik van werk en over de afkoop van rechten dan andere mediafreelancers. Tegelijk hebben zij ook een significant lager uurloon dan de niet-schrijvende mediafreelancers. Mark Deuze oordeelt dat freelancers die geen afspraken maken over hergebruik of exploitatie van eigen werk hiermee hun eigen positie ondermijnen. Maar ook opdrachtgevers hebben hierin een verantwoordelijkheid: ‘Vooral de druk die wordt uitgeoefend op freelancers om maar niet te gaan onderhandelen is problematisch.’

Geen sprake van gelijk speelveld

NVJ secretaris, Rosa García López, is positief over de lichte stijging van het belastbaar inkomen en de iets beter gevulde orderportefeuille. Tegelijkertijd vindt zij de daling van de tarieven onacceptabel bij met name de fotojournalisten en de schrijvende journalisten. De kloof tussen (foto)journalisten in vast dienstverband en zelfstandige (foto)journalisten groeit. Zelfstandige (foto)journalisten zijn 50 procent goedkoper voor een werkgever dan journalisten in vast dienstverband. ‘Minister Ingrid van Engelshoven van Onderwijs Cultuur en Wetenschap heeft toegezegd collectief onderhandelen voor zzp’ers wettelijk te willen regelen. De NVJ is er stellig van overtuigd dat alleen collectieve afspraken bijvoorbeeld in de cao de daling van de tarieven kan stoppen. Het is nu aan de Minister om dat te regelen’, aldus García López.

Download hier het volledige onderzoeksrapport Monitor Freelancers en Media 2017

Journalistiek heeft een prijs

Met haar campagne "Journalistiek heeft een prijs" vraagt de Nederlandse Vereniging van Journalisten, NVJ, aandacht voor het belang van kwaliteitsjournalistiek en fatsoenlijke betaling voor alle werkenden in de journalistiek, ongeacht of ze een vast dienstverband hebben of freelancer zijn. In 2018 wordt extra veel aandacht besteed aan fotojournalistiek en regiojournalistiek.

#journalistiekheefteenprijs