Zihni Özdil: ‘Journalisten, roer je!’

Voordat hij Kamerlid werd, was Zihni Özdil zelf zzp’er. Hij kent de praktijk van binnenuit; weet wat er speelt in de uitgeverijsector; weet ook dat veel freelancers moeilijk kunnen rondkomen. Aan hem de vraag hoe goed hij was in onderhandelen. Hij begint te lachen. ‘Toen ik mijn eerste artikelen en opiniestukken schreef, had ik een parttime baan op de universiteit en vroeg geen geld voor mijn verhalen. Ik wist niet eens dat dat kon. Daarna werd het rond de 100 tot 300 euro per stuk en toen ik meer naamsbekendheid kreeg, kon ik meer vragen. Als zelfstandige weet je nauwelijks waar je aan toe bent. Als je niet goed onderhandelt, kun je makkelijk gepiepeld worden. Dat was een paar jaar geleden een reden om bestuurslid van NVJ Zelfstandigen te worden.’

Je hebt weleens gezegd dat starters veel meer voor zichzelf moeten opkomen.

‘Omdat ik dat in het begin dus ook niet deed. Ik vind dat we andersom moeten reageren: opdrachtgevers mogen blij zijn dat er goede journalisten zijn die een goed artikel kunnen schrijven.

De flexibilisering in de samenleving is doorgeschoten en zeker in de journalistiek tast dat de democratie aan. Ik ken veel jonge journalisten die geld investeren, op eigen houtje een vliegticket kopen, op zoek gaan naar verhalen, verhalen pitchen en met een beetje geluk spelen ze quitte of maken ze een heel klein beetje winst. Dat klinkt vrij en blij, maar ze vertellen er ook bij dat ze door hun onzekere positie minder risico’s nemen, onderwerpen niet oppakken omdat die moeilijker te pitchen zijn en aan de veilige kant van de onderzoeksjournalistiek blijven. Flexibilisering ondergraaft de democratische controle op de maatschappij.’

Zijn er eigenlijk niet te veel nieuwe journalisten?

‘Te veel? Ik herken dat helemaal niet. Integendeel. Ik zie wel veel mensen die journalistiek willen bedrijven maar dat niet kunnen omdat ze niet kunnen rondkomen. Moeten we dan zeggen dat het aanbod te groot is? Of zit het systeem zo fout in elkaar dat journalisten geen fatsoenlijk contract meer krijgen? Tja, dan is het altijd wel “voor jou tien anderen”.

Vlak voor het kerstreces heb ik samen met de PvdA en SP een motie ingediend voor minimumtarieven waarmee zzp’ers uit de voeten kunnen. Een uurprijs van 15 tot 18 euro zoals in het regeerakkoord staat, klinkt mooi maar tegelijkertijd wil de regering dat het afnemen van sociale verzekeringen een vrije keuze blijft. Die 15 euro is natuurlijk veel te weinig. In de motie doe ik het verzoek om bij de vaststelling van het definitieve minimumtarief te zorgen dat dit tarief hoog genoeg is om ook een pensioen en arbeidsongeschiktheidsverzekering af te kunnen sluiten als zelfstandige. Minister Koolmees heeft gevraagd of we de motie willen aanhouden tot hij eind januari zijn onderzoek naar buiten brengt. Dat wachten we af.’

Een deel van de freelancers is pertinent tegen.

‘Dat is dan onverstandig van ze. Of je het nou leuk vindt of niet, het minimumtarief gaat er komen. Die discussie vind ik een afleiding van waar het eigenlijk om gaat. Laten we er nu voor zorgen dat we iets hebben dat mensen in staat stelt om fatsoenlijk rond te komen en hun verzekeringen kunnen betalen. Zeggen dat je dan maar een ander vak moet kiezen, vind ik zo’n kul. Dat is toch geen argument? Je moet iets doen tegen die uitbuiting.’

GroenLinks, PvdA en SP willen de foute payrollconstructies aan banden leggen. Ook in de media, met name bij omroepen, worden payrollbedrijven ingezet. Wat willen jullie veranderen?

‘We hebben in november een initiatiefwet ingediend die het gelijktrekken van rechten van payrollers met de rechten van werknemers beoogt. Door middel van een wijziging van de Wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs (Waadi) worden payrollbedrijven verplicht de arbeidsvoorwaarden te hanteren die voor vaste werknemers gelden. Zo willen we de wet terugbrengen naar waar die oorspronkelijk voor was bedoeld, namelijk het verlichten van de administratieve lasten en niet het inperken van de rechten van payrollers. Ik verwacht hiervoor deze of komende maand uitsluitsel. Het kabinet wil ook betere arbeidsvoorwaarden voor payrollers dus ik hoop op de steun van de regeringspartijen.’

Hoe kijk je naar de ontwikkelingen bij de publieke omroepen waar de ene bezuinigingsslag op de andere volgt?

‘Afgelopen weekend zag ik een goeie documentaire op de NPO. Diepgravende onderzoeksjournalistiek. Als we nog meer gaan uithollen, dan is het afgelopen met dit soort programma’s. Willen we alleen maar privaat? Ik heb in de Verenigde Staten gewoond en je hebt er PBS (Public Broadcasting Service) waar niemand naar kijkt. Het zijn bijna allemaal private zenders met entertainment. Ik ben niet tegen private media, ik hou ook van soapseries. Tegelijkertijd moet er een hele sterke publieke omroep bestaan, wil je een democratisch land hebben. Een publieke omroep die zich niet aan de normen van de markt en adverteerder hoeft te conformeren, maar wel kan investeren in goede onderzoeksjournalistiek.’

En als je die lijn doortrekt naar uitgeverijen?

‘Absoluut. Als multinationals in Nederland overheidssteun krijgen, dan mag je ook wel wat geld overlaten voor de democratie. Dat is waar het volgens mij in de journalistieke media over gaat. Dat betekent ook dat werkgevers van uitgeverijen hun verantwoordelijkheid moeten nemen. Alleen gebeurt dat pas, als de wetgever dat organiseert. Als een uitgever nergens toe wordt gedwongen, blijft alleen het belang van winstmaximalisatie bestaan. Daarnaast ligt er ook een verantwoordelijkheid bij de journalisten zelf. Journalisten, roer je! Organiseer je. Niks is vanzelfsprekend, of het nu het recht is om te studeren, de 8-urige werkdag, of je pensioen. Niks is uit de lucht komen vallen, het is altijd vanaf onderop gekomen. Wij kunnen in Den Haag veel dingen doen, maar we kunnen meer doen als er druk komt vanuit de samenleving. Waarom komen journalisten zo weinig in actie? Is het een ander slag mensen? Het is natuurlijk heel goed dat een journalist observeert, objectief blijft, maar dat moet je niet doortrekken als het gaat om je eigen werknemersrechten. Dat is geen mening, het is een basaal mensenrecht om rond te kunnen komen.’

Gelukkig begint het tij te keren. Dat moet ook want we lopen in flexibilisering en onzekerheid voorop in Europa. Rutte I en II zijn zeer schadelijk geweest als het gaat om de werknemersrechten in Nederland. Ik heb alle hoop dat Rutte III de doorgeschoten flexibilisering terugdraait, dat er een gezonde balans komt tussen flex en vast en meer zekerheid voor alle werkenden.’

Zihni Özdil 

Zihni Özdil (1981) is sinds het voorjaar van 2017 Tweede Kamerlid voor GroenLinks met in zijn portefeuille onder andere hoger onderwijs en sociale zaken en werkgelegenheid. Özdil is historicus, docent en was columnist voor NRC Handelsblad en gespreksleider. Voordat hij zich verkiesbaar stelde voor de Tweede Kamer was hij ­bestuurslid van de sectie NVJ Zelfstandigen.

 

Hoorzitting over collectief onderhandelen

De NVJ en NVF organiseren op donderdag 1 februari in Nieuwspoort een hoorzitting over collectief onderhandelen. Politici kunnen het falen van de markt aanpakken door adviestarieven toe te staan en collectief onderhandelen mogelijk te maken. Maar willen ze dat ook? Politici worden aan de tand gevoeld door Max van Weezel. Dit alles na presentatie van het jaarlijkse brancheonderzoek ‘Monitor Freelancers en Media 2017’. Wil je hierover meepraten? Meld je hier aan voor deze gratis bijeenkomst.