JURIDISCH – Een fotograaf maakt op straat foto’s voor een gemeentegids en vraagt een bij een stoplicht wachtende vrouw of ze gefotografeerd mag worden voor de gids. De vrouw voelt zich vereerd. Een van de foto’s wordt gebruikt als cover en dan trekt de vrouw aan de bel: ze vraagt een vergoeding. Kan zij zich op het portretrecht beroepen? De kwestie doet denken aan de foto van ‘de joggende moeder’ die tot aan het Gerechtshof heeft geprocedeerd.
Foto: Paul van Riel
Een fotograaf krijgt de opdracht om foto’s te maken voor een nieuwe gemeentegids. Met modellen werken is niet nodig, want het materiaal zit, loopt, fietst of rijdt gewoon op straat. De plaatjes kunnen zo worden geschoten. Desondanks is de fotograaf beleefd en vraagt een bij een stoplicht wachtende vrouw met kind of ze gefotografeerd mag worden voor de gemeentegids. De vrouw in kwestie is vereerd en zegt ‘ga je gang’. Het blijken zulke goede foto’s te zijn dat één ervan als cover wordt gebruikt. Nadat de gids overal in de stad is verspreid, trekt de vrouw opeens aan de bel. Over gebruik op de cover was niets gezegd en ze vraagt er alsnog een vergoeding voor. De vraag is of zij in haar recht staat. Met andere woorden: kan zij zich op het portretrecht beroepen?
De Auteurswet maakt onderscheid tussen een in opdracht gemaakt portret of een niet in opdracht gemaakt portret. In het hierboven beschreven geval heeft de geportretteerde vrouw geen opdracht gegeven. Dat betekent dat de fotograaf de foto zonder haar toestemming mag publiceren, tenzij zij (in de woorden van de wet) ‘een redelijk belang heeft dat zich tegen openbaarmaking verzet’. In de regel zal het dan gaan om een persoonlijkheidsbelang zoals eerbiediging van de privésfeer, gevaarzetting, ongewenste vereenzelviging met een bepaalde diskwalificerende context zoals die van seks of een ongezondheid levensstijl. Dit belang moet dan worden afgewogen tegen het belang van de informatievrijheid, en de praktijk wijst uit dat het in de regel daarvoor moet wijken.
Vrij veel aandacht heeft het geval van de ‘joggende moeder’ gekregen. Zij was ergens buiten gefotografeerd terwijl ze joggend met MP3-speler achter een kinderwagen rende. De foto was opgenomen in de stock van Hollandse Hoogte en geplaatst in de Consumentengids bij een artikel over MP3-spelers. Tot aan het Gerechtshof heeft zij geprocedeerd om te voorkomen dat Hollandse Hoogte het portret commercieel exploiteerde en een verdere inbreuk op haar portretrecht maakte. Het Hof wees op het neutrale beeld van de foto dat op geen enkele manier compromitterend was. In het belang van de informatievoorziening moeten dergelijke foto’s van de werkelijkheid kunnen worden genomen en dat kan betekenen dat toevallige passanten met publicatie worden geconfronteerd.
Yolanda Pattiasina, NVJ Advocaten & Juristen
Met dank aan fotograaf Paul van Riel voor het belangeloos verstrekken van de foto