Voorlopige conclusies urgente oproep freelancers

Op een eerdere oproep in december om inzage in contracten en tarieven, reageerden 117 respondenten (waaronder 14 fotografen). De respondenten vertegenwoordigen allerlei media en allerlei freelance functies.

Voorlopige conclusies:

Geen contract
56 freelancers – waarvan 9 fotografen – gaven aan zonder contract te werken maar op basis van mondelinge afspraken. 38 respondenten hebben uitsluitend hun tarieven doorgegeven zonder aan te geven of ze al dan niet met contracten werken.

Contracten
Van de 117 respondenten stuurden er 23 hun contract op. In totaal werden er 21 verschillende contracten opgestuurd.

Wurgcontracten
Van de 21 verschillende contracten zijn er 9 wurgcontracten. De meest voorkomende beperkende voorwaarde betrof de volledige overdracht van het auteursrecht.

Mediapartijen met de meest vergaande beperkingen verlangen naast de volledige overdracht van het auteursrecht, volledige vrijwaring van aansprakelijkheid en een non-concurrentiebeding.

Naast deze 9 wurgcontracten beschikt de NVJ over meerdere wurgcontracten. Deze contracten heeft de NVJ in een eerder stadium (voorafgaand aan de oproep) van freelancers ontvangen.

Raamcontract NDP
Van de 23 ingestuurde contracten is er één uitgeverij – Senior Publications Nederland – die gebruik maakt van de voorbeeldovereenkomst van opdracht van de Nederlandse Dagblad Pers (NDP).

Tarieven
De tarieven zijn – enkele individuele uitzondering daargelaten – minstens vijf jaar of langer niet gestegen. Nieuw is dat sommige media sinds de crisis in hun tarieven onkosten en materiaalkosten verdisconteren. Mediaorganisaties hanteren verschillende tarieven voor hetzelfde werk.

Eén respondent gaf aan dat zijn tarieven sinds 1984 niet zijn veranderd en als hij er over begint er geroepen wordt: ‘Voor jou tien anderen”.

Dagbladen
Het gemiddelde tarief per woord bij landelijke dagbladen bedraagt € 0,40. Het laagste bij de NVJ geregistreerde tarief bij een landelijk dagblad bedraagt € 0,11.

Regionale dagbladen zitten ruim onder het gemiddelde bedrag.

De tarieven voor fotografen zijn scherp gedaald. Sommige dagbladen hebben hun tarieven gehalveerd. Dit geldt ook voor sommige regionale dagbladen.

Vakbladen
Het gemiddelde tarief per woord bij vakbladen bedraagt € 0,40 per woord. Veel vakbladen betalen een uurtarief dat varieert van €35,- tot € 125,-. De hoogte van het bedrag lijkt af te hangen van de onderhandelingsvaardigheden, werkzaamheden en specialisme van de freelancer.

Omroepen
Slechts vier freelancers die werkzaam zijn bij de omroep gaven gehoor aan de oproep. Van gemiddelde tarieven kan hier niet worden gesproken.

Vergelijkbare conclusies
De Association des Journalistes Professionnels (AJP), de Franstalige afdeling van de AVBB, trok naar aanleiding van een enquête in november 2011 een vergelijkbare conclusie. De enquête beperkte zich op de tarieven van freelancers niet op de arbeidsvoorwaarden (wurgcontracten).
De AJP heeft 497 freelancejournalisten (beroeps- en stagiairs) van de Franstalige pers een vragenlijst toegestuurd, die 152 van hen hebben beantwoord, een respons van 30 %. De respondenten vertegenwoordigen allerlei media en allerlei functies.
“De aan freelancers uitbetaalde honoraria in minstens vijf jaar niet zijn gestegen, in een aantal gevallen zijn ze zelfs wat gedaald.”

Teneur reacties
“Wat goed dat de NVJ een oproep doet aan freelancers om eens te kijken naar de huidige tarieven en voorwaarden waaronder freelancers werken. Persoonlijk heb ik mij tijdens de onderhandelingen voor de dagblad cao weleens geërgerd aan collega’s/opdrachtgevers in vaste dienst. Zij Twitterden over de ‘verkaveling van de journalistiek’ en dat we met z’n allen de kwaliteit van het vak moesten beschermen. Maar het waren diezelfde opdrachtgevers die mij als freelancer een wurgcontract aanbieden en mij vragen om mijn prijs te laten zakken. Op dat moment doet de kwaliteit er ineens niet meer toe.”

Opvallende reactie
“Beste NVJ sectie freelance, wat mij betreft is de rechtspositie van freelancers afdoende geregeld en over arbeidsvoorwaarden moeten we als ondernemers zelf onderhandelen. Ik werk niet met contracten, dus die kan ik niet opsturen. Mijn opdrachtgevers en ik kunnen uitstekend mondelinge afspraken maken. En tarieven zijn geen zaak voor een vakorganisatie.
Wat mij betreft discussieert de NVJ met de mediasector over verkapte dienstverbanden in tegenstelling tot het werkelijke freelancerschap. Daar ligt de grootste pijn, mensen die van opdracht naar opdracht leven omdat de werkgever geen arbeidscontract wil afsluiten. Persoonlijk laat ik dat soort verbintenissen aan me voorbij gaan. Dat kan mogelijk niet iedereen zich permitteren.”

Samenvatting conclusies
• De meerderheid van de respondenten werkt zonder contract en werkt op basis van vertrouwen.
• Respondenten zonder contract verbazen zich over de oproep omdat zij in de veronderstelling verkeren dat freelancers per definitie niet met contracten werken.
• Respondenten zonder contract beseffen niet dat hun rechtspositie – zeker als er conflicten ontstaan met een opdrachtgever – slechter is dan de rechtspositie van freelancers met contract.
• Respondenten die een wurgcontract stuurden hebben het contract over het algemeen wel getekend hoewel ze beseffen dat dit voor hen nadelig is.
• Mediaorganisaties hanteren steeds verdergaande beperkingen in hun voordeel.
• De tarieven van freelancers zijn gedaald (-50% fotojournalisten) of in het meest gunstige geval gelijk gebleven sinds vijf jaar. Een stabiel tarief betekent overigens na inflatiecorrectie een daling van het tarief zeker als in het tarief de onkosten en materiaalkosten worden verdisconteerd.
• Freelancers zijn niet onder één noemer te vangen. De ene freelancer voelt zich bovenal journalist en de ander bovenal ondernemer.

De NVJ sectie Freelance zet het onderzoek voort via een enquête en houdt iedereen op de hoogte via www.nvj.nl. Onder de deelnemers verloten we één cursus van de NVJ Academy ter waarde van € 400,-.